xalvat@yahoo.com        m.ilbeigi@yahoo.fr           

                       اشعار

              

فريدون دانشی که رفت...   (زندگينامه)         کمی بلند :          کوتاه :           

آخرين همسفر (منتخبِ اشعار)      

نوشته های سياسی  

پراکنده (ترجمه ها)

عکسها  

روی جلد چاپ اول

 

عکس از آلبوم خانوادگی : 1349 

 

فريدون ايل بيگی  Fereydoun Ilbeigui
آخرين همسفر/  فريدون ايل بيگی
منتخب ِ اشعار
چاپ ِ اول : شاعر
پخش : نشر ِ انديشه
تهران ،
1344
تعداد ِ صفحات :
110

نشر ِ دوم : نشرِ انوشه

m.ilbeigi@yahoo.fr
پاريس 1383 / 2004
تعداد صفحات :
100
حروف چينی ، صفحه آرائی و طرحِ رویِ جلد : م . ايل بيگی
 

 

فهرست اشعار

   
   
خاطره ها   6
ناشناخته   7
نفرت     9
مرثيه ای از برای هيچ   13
افسانهء باد و سرگذشت باد   17
چوپان   27
مسافر   35
 انتظار   38
پيغام   41
مردی که ...    42
طرحی برای سه سايه   44
مرگ در بستر   50
در رهگذار باد   52
رهگذر   54
نالهء يک برگ   57
کوه   59
يکبار ديگر   62
آه !  ای خاموش   63
در عظيم خلوت من   65
گذرگاه   67
تنهائی   69
به خاطر هيچ زيستن چه شيرين است   70
به تو می نگرم ، به تو   71
ميهمان   73
رفتن ... هستن   75
فرياد خاموش   77
مجسمه های گوشتی   78
برکه   81
پل   82
آخرين همسفر   83
وسوسه های گريز   85
تکرار   86
لبخند   88
خسته   90
عصيان   91
گودال   92
با تو تنها ...    94
دوستی   95
زندهء جاويد   97
 گريز عبث   99
اعتقاد   100



خاطره ها


چه شبها ، چه شبها
ميان ِ بستر ِ آرام ِ ساحل
دل ِمن
دل ِ ديوانهء من
بسان ِ کشتی ِ دريانوردی
ز دريائی عظيم و جاودانه ...
گذر کرد ؛
بياد ِ موجهائی
- که هنگام ِ توفان -
به فرق و پيکر و پروانه اش خورد ؛
زچشمان ِ خمارم اشک افشاند .

تهران   
22 - 12 - 35


ناشناخته

ای ناشناسان !
بيهوده می گوئيد :
- با تو آشنائيم .
من با شما ؟
- فرسنگها از هم جدائيم
با اينهمه درهای ِ باز آشنائی .

ای ناشناسان !
هر نوشخند ِ مهرتان نيشی به جانم می فشاند
هر کلمهء گفتارتان زهری به خونم می چکاند
باور کنيد
باور کنيد:
از من جدائيد .

ای ناشناسان !
من رنجهای ِ ناشناسی می شناسم
- کان باشما بيگانه باشد جاودانه -
من آسمان را با نگاه ِ ديگری کردم نظاره .

ای ناشناسان !
من با همهِ تان آشنايم
هرگز بغير از آن نئيد
که می نمائيد .
پيوسته غير از آن منم
که می نمايم .

ای نا شناسان !
بيهوده می گوئيد ، هرگز باورم نيست
هرگز شما بامن نخواهيد آشنا شد .
- يا شور و شوق آشنائی در سرم نيست .

ای ناشناسان !
من باشما ؟ ...
- فرسنگها از هم جدائيم
با اينهمه درهای باز ِ آشنائی .

بندر پهلوی  
15-9-36


نفرت

هرشب که می افتم درون ِ بستر ِ خويش
خواهم نبينم آفتاب ِ کينه جو را
هرکس بدل می پروراند آرزوئی
من ، می کشانم لاشه های ِ آرزو را .

هرکس که می خيزد سحر از بستر ِ خويش
شوقی ، اميدی ، يا خيالی در سر ِ اوست
يا با سرابی می فريبد خويشتن را
يا خون ِ سرخ ِ زتدگی در پيکر ِ اوست .

من با کدامين کوشش و نيرنگ و پندار
از خواب خيزم بگذرانم زندگی را ؟
گيرم فريب ِ تازه ای در خون ِ من رست
آخر چه سازم اين غم ِ درماندگی را

اندوه ِ من تنها زمرگ ِ آرزو نيست :
بال و پر ِمرغ ِ فريب ِ من شکسته
آوخ کبوترهای ِ برزخ آفرينم
بگريختند از بام يک يک ، دسته دسته .

خون ِ من اکنون تيره چون قير ِ مذاب است
شوق و اميد و آرزو ... ديری ست ديری ست
کوچيده اند از نيمه ويران خانهءِ دل
دانم که اين رفتنشان را آمدن نيست .

از آنچه با من بوده اکنون مانده برجا
شعر و کتاب و نفرت و غمهای ِ انبوه
روزی کتاب ار غمگسار ِ هستيم بود
امروز در خونم چکاند زهر ِ اندوه .

سنگ ِ صبورم بوده ار روزی سرودم
امروز افسوس
ترکيده و پاشيده از هم ،
يا طاقتش کمتر زسنگ ديگری بود
يا آنکه سنگين بوده بار کوه ِ ماتم .

اکنون منم بيزار از هرکس زهرچيز
بيزارم از آن کس زراه ِ رفته برگشت
يا آنکه از پس کوچه های ِ تيره بگريخت
ندروده باغی را ، گياه ِ ديگری کشت .

بيزارم از آن کس چو شادی را گران يافت
بال ِ پرستوی ِ قشنگش راشکسته
طاووس خودرا بال بگشوده است و هر روز
چون غنچه ای بربستر ِ يک شاخه رسته .

بيزارم از آن کس که بر مرداب دل بست
بی اعتنا برآب ِ پاک ِ چشمه مانده
دست ِ نيازوچشم ِ او برآسمان ست
هرسو که بادش می برد ، زآن سوست رانده .

بيزارم از مرغی که ترک ِ آشيان گفت .
بيزارم از بومی که بر ويرانه دل بست .
بيزارم از بلبل که پيمان بست با باغ
تا باغ خالی ديد هر پيوند بگسست .

بيزارم از طاووس ِ رنگين .
از کبک ِ سر در برف برده .
از بلبل ِپيمان شکسته .
رعدی که غريده ست يکدم ، زودمرده .

بيزارم از اميد ، از ياس
از آرزو ، ازعشق ، از شرم
ازآنکه می لولد ميان ِ خاروخاشاک
وزآنکه می خوابد درون ِ بستر ِ نرم .

ازبوتهء خشم
از ابر ِ نفرين
از چشمهء مهر
از کوه ِ تحسين .

بيزارم از هرکس ، زهرچيز
ازهرکه اميدی به دل می پروراند
وزهرکه نوميداست و معلون است و مطرود
غمگين نشيند تاکه مرگش وارهاند .

بيزارم از هرکس که پاکش می شماريد
وزهرکه درچشم ِ شما خوارست و ناپاک .
از زندگی واز زمين ، ازمرگ وانسان
از آسمان واز خدا ، پژواک ! پژواک !

تهران  
3-4-39

 


مرثيه ای برای هيچ

به : فيروز سيف الله زاده

از راهی بس دراز بهم رسيده ايم ،
........................................
واکنون درمقابل ِ من ايستاده است .
به چشمهای ِ زبان بريدهء من که در آن :
نه خشم هست ، نه مهر ؛
نه کينه هست ، نه قهر ؛
می نگرد .

اگرچه سالها همسفر بوده ايم
ودرآغاز از يک نقطه حرکت کرده بوديم
ازکوره راهها ، دشتها ، کوهها ، و رودخانه ها گذشته بوديم و به شاهراه نزديک می شديم
هردو بيک اندازه عطش ِ سوزندگی ِ آفتاب ِ داغ ِ دشتها و بيابانها را احساس کرده بوديم
هردو بيک اندازه راههای ِ ناهموار را کوبيده بوديم
آری ، هردو باهم براه افتاديم
هردو باهم سفر کرديم
هردو باهم عطش ِ سوزندگی ِ آفتاب ِ داغ را تحمل کرديم
هردو باهم کوره راهها ، دشتها را درنورديديم
ولی آنگاه ... که بشاهراه نزديک می شديم
توفانی آنچنان بپاخاست که نه تنها شاهراه را گم کرديم
بلکه کوره راه ِ در آغاز سفر به سهولت بازيافته رانيز ديگر نيافتيم .
............................
و تا چشم گشودم اورا يافتم
که همچون من،شمشيری ازعقب به کتفش فررفته، درکنار ِ من زخمی وخون آلودفروافتاده است؛
ودرحالی که خونش برزمين دلمه بسته بود .
تازه فهميديم که خود نخواستيم براين جاده کشانده شويم
چاره ای جز اين نبود .
همهء راهنمايان جاده ها وراه بلدان شاهراهها را درميان خود يافتيم ،
وديگر يقين کرديم که بدنبال ِ سراب راه نيافتاده بوديم تادرکويری بی آب و خشک افتاده باشيم .

گروهی براه افتادند
بدون ِ آنکه بگويند بکجا ميرويم
و حتی ...
قبل از آنکه بپرسيم :
به کجا ميرويد ای راه بلدان ِ گم کرده راه !
وآنچنان گريختندکه گوئی آن لحظه ای که براه افتادند نطفهء گريز نيز دردرونشان بسته شده بود
عده ای ديگر که خونشان برخاکی که عزيز می داشتند دلمه بسته بود، برجای ماندند
وعده ای نيز دستهايشان را بسوی ِ آسمان بلندکرده واز "خداوند ِ بزرگ " طلب ِاستغفارمی کردند؛
تا گناه ِ بزرگشان را که در آغاز ثوابی بزرگ بود ، ببخشايد .

او ،
که اکنون در مقابل ِ من ايستاده است
ودر چشمان ِمن می نگرد تاگذشتهءمان را بيادم بياورد ،
درآن لحظه
- که دستهايش را بسوی ِ آسمان بلندکرده بود -
نيز ، به من نگريسته بود ،
ولی شمشيرش را از نيام بيرون کشيده بود
- شمشيری که از عقب به کتفش فرو رفته بود -
و بر بالای سرم که همسفرش بودم
برافراشته کرد .
در چشمهايش موج ِ خشم می دويد .
من هم در آن لحظه به چشمش نگريسته بودم
نه به خاطر ِ آنکه بيادش بيآورم که همسفرش بوده ام
بلکه ؛ به خاطر ِ آنکه باتحقيری ِ تيزتر از شمشيرش به او بگويم :
"با آنکه همه چيز را از دست داده ام
تو نيز چيزی باز نخواهی يافت" .

سالها ازآن روز می گذشت .
ديروز ،
همينکه درمقابل ِ من ايستاد
درآغاز گمان بردم که جائی اورا ديده ام
نگاهش هرلحظه آشناتر می نمود ؛
و ،
سرآخر اورا بازشناختم .
درچشمش نگريستم
نه به خاطر ِ آنکه اکنون در آن موج ِ خشم نمی دويد
نه به خاطر ِ آنکه گذشته مان را بيادش بيآورم
ونه به خاطر ِ آنکه دستهای ِ چشمش تهی و خالی بود
تنها
به خاطر ِ آنکه بگويم :
" گرچه من همه چيز را پاک باخته ام
ديدی که تو نيز چيزی نيافته ای " !

بندرپهلوی 
31-4-39




افسانهء باد و سرگذشت

برف می بارد و يخ بسته هوا .
سخت بسته است در و پنجره ها .
نه فغانی است بجز نالهء رعد .
نه خروشی است بجز غرش ِ باد .
- ناله گر هست چنان کوتاهست
کايچ نتراود بيرون زاتاق -
دردل ِ هر آواز
غرش ِ باد چنان بيم و هراس افکنده ست
که عبث پندارد هر فرياد
دردل ِ شام چنين سرد و سيه می ماسد .
باد ميغرد :
" کيست کز وحشت ِ سرمای ِ چنين طاقت سوز
بتواند که برون آيد از کلبهء خویش ؟ "
پاسخ ِ باد :
سکوت است ، سکوت !
باد از ترس که افکنده به دلها شاد است
نرم تر می گويد :
" آی سرمازدگان
مصلحت نيست دراين سرما شب
که برون آئيد از کلبهء تان . "
پاسخش باز :
سکوت است ، سکوت !

منقل ِ کرسی افتاده به يک گوشه ، هوا يکسره مسموم شده است
از دم و دود ِ زغال .
کودکان ِ رنجور
زير ِ کرسی گرسنه در خواب .
فارغ ِ از انديشه .
غمشان نيست : که بيرون سرماست .
غمشان نيست : پدرشان که زسرماست نشسته به اتاق .
در گمانشان نرود : اينکه هوا مسموم است .
غرش ِ باد هرآنقدر زمخت
نفکند هيچ بدلشان وحشت .
وه ! چه زيباست هنوز :
شاخهء زرد ِ هراس
سايه ننداخته بر چهره شان .
وه ! چه زيباست هنوز :
گردو خاکی ننشسته است به آئينهء انديشهِ شان .
وه ! چه زيباست هنوز :
يک عروسک همهء خوشبختی ِ عالم بدلاشان ريزد .
وه ! چه زيباست هنوز :
هرچه را دوست بدارند ، بگويند که :
" می خواهيمش ! "
هرچه گر کينه برانگيزد در سينهء شان
- گر همه کس گويد : شيرين است ،
گر پدرشان بزند ،
گر که پاهاشان بر چوب ِ فلک بسته شود ،
حرفشان ليک يکيست -
اشک مي ريزند ، اما می گويند :
" ما نمی خواهيمش ! "
.................................
اينهمه زيبائی
حيف ، صد حيف و دريغ
تا برون آيند از کلبهء شان :
باد ، غولی است هراس آور و شوم
افکند لرزه به جان و تنشان .
شاخهء زرد ِ هراس :
سايه اندازد برچهرهء شان .
گردآلود شود : شيشهء اندبشهء شان .
آب ِ خوشبختی شان : نقش ِ سرابی گردد .
هرچه را دوست بدارند ، بگويند :
" نمی خواهيمش . "
- ياکه خاموش نشينند ، نگويند سخن -
هرچه گر کينه برانگيزد در سينهء شان ،
- گرهمه خون و رگ و پی شان گويد : تلخ است ،
گر پدرهاشان پرسد بامهر ،
گر بدانند شما نيز چو او تنهائيد -
در نهان اشک بريزند ، به ظاهر گويند :
" ما که می خواهيمش ."

داد از اين باد که درهم شکند
هر درو پنجره را .
ای بسا صخره جدا کرده ز کوه .
ای بسا شاخ ِ تنومند ِ درختان بشکست .
چه درختان بشکست !
وچه گلهای ِ دل انگيز که پرپر کرده است .
وچه برگان ِ نشاط آور ِ سبز
که زخشمش شده زرد .
آسمان ِ شفاف
شده است همچو مس زنگ زده .
هرچه گل بود و باغ ،
هرچه سبزی و درخت ،
زير ِ پای ِ غضبناک خزان خرد شده است .
آنهمه چلچله بوده است و پرستوی به باغ
هرطرف بنگری اکنون ، حتی :
اثری نيست به جای ؛
ليک ، اما ، اما ...
روی ِ هر شاخ ِ درخت ،
روی ِ هر دامن ِ دشت ،
روی ِ ديوار ، لب ِ بام ، سر ِ هر ايوان ،
سر ِ هر کوی و گذار
تا بخواهی - دريغا ! - زياد است کلاغ .

پيرمردی می گفت :
" دوش ِ من برده بسی بار ِ زمستانهارا .
آه دبدم چه زياد :
شب و سرما و يخ و باران را .
ليک هرگز نديدم همه عمر :
باد ، اينگونه غضبناک و پليد و بی شرم
که بريزد بدينگونه درختان را ، برگ
که بکارد بدينگونه به دلها ، وحشت
بشکند بال ِ پرستو هارا
سبز را زرد کند
زردها را بنماياند سرخ ...
هرچه گوئيد به سرمازدگان :
باد ، تنها باد است
هيچی اش نيست بدست
سوزش ِ باد کم از نيم دم است
غرش ِ باد چو باد ... است
بدر آئيد از آن تيره اتاق
زآن هوای ِ مسموم ...
پاسخشان چه درد آلود است ":
[ " گوشمان نشنود ايچ .
چشممان ننگرد ايچ .
ما همينجا مانيم .
برف می بارد سخت .
باد می راند چست .
قايق ِ وحشت بر درياها .
ما توانيم بمانيم در اينجا همه عمر
- آه ! گويند که بيرون سرماست -
ليک ، هرگز نپسندطم که باد
برسر ِ خشم بيايدو بکوبد مارا
بردرو بر ديوار
اعتمادی به چه چيز ؟
اعتقادی به چه کس ؟
چون همه تنهائيم
خنجر ِ باد شکافد تن ِ تنهامان را .
ما بمانيم در اين وحشت و بيم
چاره ای نيست جز اين :
که بمانيم و بميريم در اين تيره اتاق
ما بمانيم در اينجای که شايد روزی
مژده آرند : بهار آمده است .
ليک ، اما ، اما ...
تا نبينيم گل و سبزه به باغ
تانگيريم زهر دشت سراغ
تا نپرسيم زهر چشمه درست
تا نخواند بلبل
باورمان نشود اينکه : بهار آمده است ." ]
" - گر بغريد زخشم :
آی سرمازدگان
ترستان از سرما بيهوده است !
گر بيائيد همه تان بيرون
از بخار ِ نفس ِ گرم ِ شما
برف و طخ آب شود
سنگ ها نرم شود
آب ها گرم شود
بادها می شود آنگاه نسيم ِ سحری
می نيابيد ز سرما اثری
آنچه بينيد نسيم است ، نه باد
آنچه يابيد اميداست ، نه بيم
باد ديگر نمی لرزاند
اشک در چشم نمی گرداند
آنچه خواهيد بگوئيد که :
" می خواهيمش !""
آنچه که دلخواتان نيست
می سرائيد که :
" می رانيمش ! "
آی سرمازدگان !
ترستان از سرما بيهوده است !
آنچه را باد بگوشتان خوانده است
قصه ای سخت دروغ است ، دروغ !
ماکه ديديم و چشيديم چنين پنداريم :
باد افسانهء بی فرجامی است
غرشش نعرهء يک طبل ِ تهی است
باد و سرماست نه امروز تمام
- گرنشینيد در اين گوشه مدام -
شب ، همه شب سرماست ! "
( " اينهمه نعره کشيديد چنين می نالند " ) :
[ " - ما همين جائيم امشب ، همه شب . " ]
لب فرو بست ، چپق روشن کرد
- پيرمردی که کشيده است بسی بار ِ زمستانها را -
درد از چهرهء او می باريد
چهره اش - زآنچه نمی گفت - حکايتها داشت
مدتی خيره به دود ِ چپقش می نگريست
ناگهان ديد مرا خيره به چشمش نگران
گفتی از خواب ِ گران برمی خاست
او چه در آينهء خاطره اش ديد ؟
- نمی دانم هيچ !
ليک ، ديدم که تنش می لرزيد
لرزشش بود نه از باد ، نه از سرما بود
شايد از از ريختن ِ کاخ ِ تصور ِ ما بود ...
........................................
بسخن آمدو با درد افزود :
" کس دگر نيست در اين شام ِ پليد
که زانديشهء خود پنجره ای بگشايد .
هرگز اميد نمی بايد داشت
" بقعه " را نيست دگر معجزه ای .
وای بر عمر ِ تبه گشتهء ما !
وای برکشتهء ما !
بوز ای باد ، بوز !
برف ای برف ، ببار !
تاکه هر طاق ِ اتاق
که فرو ريزد بر سرهاشان
که فرو پوشاند
تن ..................... "

برف می بارد و بخ بسته هوا .
سخت بسته است در و پنجره ها .
نه فغانی است به جز نالهء رعد .
نه خروشی است به جز غرش ِ باد .

تهران
 3 -5 - 39


چوپان

عم فزی جان قصه می گويد :
در سکوت ِ دشت
می نوازد نی لبک چوپان .
نغمهء شادی فرو ريزد
از برای ِ گوسپندان ، نز برای ِ خويش .
می نوازد نی لبک تا گوسپندانش
فارغ از انديشه و وحشت
تا بچرند از درون ِ پهن دشت ِ سبز
تا بنوشند آب
از درون ِ چشمه های ِ پاک
تا بياسايند زير ِ سايه های ِ دور از گرما
می نوازد نی که تا از روزگار ِ خويش
قصه ها گويد برای ِ گوسپندانش
قصه هايش گاه تلخ و گاه شيرين است

نغمه های ِ نی لبک گوئی که می رقصد :
[ من شمارا دوست می دارم
گوسپندان ِ عزيز ِ من .
شاديم آنگاه ست
که ببينم سبزه زاران ، دشتهاتان از علف سرشار
چشمه و آبشخورتان پاک
در زمستان آخورتان گرم
در بهاران دشتهاتان سبز
در ميان ِ دوزخ ِ گرمای ِ تابستان
سايبان ِ شاخه های ِ سبزتان افزون .
هرکجا خواهيدو بپسنديد
آسائيد .
هر زمان آواز بايد خواند
می خوانيد .
وحشتی از گرگ در انديشه هاتان نيست .
من چه می گويم ؟
- آنچه را شايد که بپسنديد .
من چه می خواهم ؟
- آنچه را خواهيد بپسنديد .
من شمارا دوست می دارم
گوسپندان ِ عزيز ِ من .
ورنه از چه می سپارم عمر
از طلوع ِ صبح
تا غروب ِ شام
در سکوت ِ دشتهای ِ از نفس افتاده و بيمار
در فروغ ِ آفتاب ِ گرم و آتشبار
در شبان ِ تيره و دلگير
با لباس ژنده ، گردآلود
با " چموشی" پاره و بی تخت
خورجينی ، تکه نانی خشک
کوزه ای با آب ِ گل آلود و بس گرم
با دلی کز دوزخ ِجانسوز ِ تابستان
وز زمستان ِ سياه و شوم پژمرده است ؟
گر لباسم ژنده و يکباره گردآذين
گر " چموشم " پاره تر يا پام بی پاپوش
خورجينم گر بيفتد در درون ِ رود
کوزه ام گر بشکند از سنگ
گر که تابستان
هرچه آتش ريز و هستی سوز
ور زمستان
هرچه شوم و هرچه بی آزرم
دوست می دارم شمارا باز
گوسپندان ِ عزيز ِ من .
کی توانم آفريدن نغمهء عشق ِ بهاران را
کی توانم مژده آوردن :
" هر زمستان را بهاری هست "
تا نبينم خشم ِ تابستان
تا نچشم زهر ِ هستی سوز و غم ريز ِ زمستان را ؟
گر که گرگی حمله آرد بر شما روزی
گر بجويم مامن ِ امنی
گر نمانم در مصاف ِ گرگ
گر نجنگم يک تنه باگرگ
باور ِتان می شود آيا
گر که با نيرنگ بسرايم
" من شمارا دوست می دارم
گوسپندان ِ عزيز ِ من " ؟ ]

نغمه های ِ نی لبک گوئی که می گريد :
[ وه ! چه دردآلود و شرم انگيز :
گر ببينم سبزه زاران ، دشتهاتان چون کوير ِ لوت
چشمه و آبشخورتان خشک ... يا مرداب
در زمستان آخور ِ تان سرد
در ميان ِ دوزخ ِ گرمای ِ تابستان
چتر ِ سبز ِ شاخه ها عريان
هر کجا خواهيد و ببپسنديد
ننشينيد
- يا نمی بايد که بنشينيد .
هر کجا آواز بايد خواند
ناگهان خاموش می مانيد .
هر کجا خاموش بايد ماند
ناگهان آواز می خوانيد .
آه ! دردانگيز تر روزی است :
گرگهای ِ خيره سر چالاک
من بهر تقدير پير و مانده و دلگير
هر قدر کوشم برانم گرگها را باز
بنگرم افسوس ...
يک من و صد گرگ
برکشم فرياد از عمق ِ وجود ِ خويش :
" وه ! چه بايد کرد ؟ "
ناگهان انديشه ای چون مرگ
می دود در مغز ِ من چون باد
لرزه می افتد به مفصل های ِ بند ِ استخوانم تند
- نز هراس و بيم
بل ز خشم و درد -
باز می آرد صدايم را بسويم باد :
" وه ! چه بايد کرد ..." ]

هيچکس هم نيست
تا بگويد : " رهنورد ِ دشت ، ای خوش باور ، ای چوپان
دل مبند اين گونه بر چند گوسپند ِ هرزه و ترسو
بيهده مخروش
زندگيت را تبه منمای
- صحبت از بيهودگی ِ زندگيت نيست
ناله از پفيوزی ِ اين گوسپندان است .
آنچه را تو مهر می خوانی ، محبت نيست .
گرگها را من نمی دانم
دشمنان ِ گوسپندانت
اين توئی ، خوش باور ، چوپان
دشمنی ها می کنی با " گوسپندان ِ عزيز ِ " خويش
گوسپندان را بدست ِ گرگها بسپار
- گوسپندان ِ تهی انديشه و تن پرور و مغرور -
چون بهر سو چشم می دوزند ، دشت و گرگ می بينند
دشت يا خالی شود از گرگ
يا ... همه دشت و دمن را گوسپندی نيست ... "

گر بگويد کس
نشنود چوپان
همچنان او می نوازد نی
قصه ها گويد برای ِ گوسپندانش
- قصه هايش گاه تلخ و گاه شيرين است -
نغمه های ِ نی لبک يک لحظه می رقصد
لحظه ای ديگر تو پنداری که می گريد .

عم قزی جان گوئيا خسته است .
عم قزی جان لب فرو بسته است .

" - عم قزی جان ِ عزيز ِ ما
قصهء چوپان را امشب تمامش کن . "

عم قزی جان اشکها در چشم
می گشايد لب :
[ بچه های ِ مهربان ِ من !
هرچه می گفتند با چوپان :
" دل مبند بر گوسپندان
بر پليدان ، بيمناکان
نغمهء شيرين ِ نی را
بيهده در دشت منداز
گوسپندانت
تا بخوردندو بنوشيدند
هيچ اينان نندشند جز سايه و جز خواب .
ور نباشد آن
باز اينان نندشند جز سبزه و جز آب .
نغمه ات در گوش ِ سنگين شان
باد يا بيهوده آواز است .
آشنای ِ درد های ِ تو
غمگسارو مهربان يار ِ وفادارت
اين سگ ِ گله است .
آه ! اين سگ هم چون تو تنها ست .
گوش ِ او بر نغمهء نی ، ليک
چشمهايش می شمارد گوسپندان را
چشم می پايد که تا شايد
ناگهان يورش بيارد گرگ
او به پاس ِ احترام ِ تو
پاسداری می کند از گوسپندانت .
او برای ِ تست می افتد بزير ِ پنجه های ِ گرگ
ورنه او ديریست نيکو می شناسد گوسپندان را
هيچ ديدی گوسپندی بشنود آواز ِ گرگی را و نگريزد ؟
کس نمی يابی - بغير از خويش - در اين دشت
چه توانی کرد ای چوپان ؟
هان نشايد خويش را بيهوده بفريبی . "
آه ! چوپان نيک می فهمد
می شناسد آنچه می بيند
پس چرا هرگز نمی خواهد کند باور
زآنچه می گويند و می بيند ؟ ... "
عم فزی جان قصه می گويد ...
[ در هوای ِ گرگ و ميش ِ يک غروب ِ شوم
سگ غمين با زوزه ای غمناک می گويد :
- گوسپندان را و چوپان را
" باخبر باشيد
گرگها از دور می آيند . "
لرزه می افتد به جان ِ "گوسپندان ِ عزيز ِ " او
هر يکی سر می نهد يکسو
تا بجويد مامن ِ امنی
- در دل ِ هر دخمهء تاريک و دور از ديدگان ِ گرگ -
در تمام ِ دشت - غير از برگانی خرد -
حتی گوسپندی نيست .
سگ بجا مانده است خاموش و دمش از خشم می جنبد
او نمی ترسد زخشم ِ گرگ
- بار ِ تنهائی ِ چوپان تيره می دارد خيالش را -
خشمگين گردد که بيند همچنان چوپان بجا مانده است و نگريزد .
آری آری همچنان چوپان غضب آلوده برجا ابستاده چوب اندردست
می نوازد برگانی را که می لرزند
- برگانی را که ترسيدند بگريزند -
گرگها هو ... هو ... کنان در گله افتادند
گلهء نز گوسپندان
- گله ای از برگان ِ خرد ... ]

" عم قزی جان " لب فرو بسته است .

بچه ها دست از شعف بر دست می مالند و می گويند :
" قصهء چوپان چه شيرين بود !
عم قزی جان ! ... آه ! ... دارد اشک می ريزد ! "

"عم قزی جان " گوئيا خسته است .
" عم قزی جان" لب فرو بسته است .

تهران 
19- 9 - 39



مسافر

به : آيدا و احمد ِ شاملو
 

در دشتهای ِ خالی و خشک و گداخته ،
مرد ِ مسافری
با کوله بار ِ درد
با توشهء سرود
تنها براه بود .

با آسمان ِ تيره و از اختران تهی
با باغ های ِ خالی از سبزه ، از گياه
با کوچه های ِ تيره و باريک
با چشمه های ِ خشک
با ريگ های ِ بيابان
با باد ، برف ، باران
با ابر ، کوه ، دريا
با اشک ، مهر ، توفان
با نغمه ، با سرود
با آنچه بود ، نيست
با آنچه نيست ، بود
نجوای ِ تلخ داشت .

می رفت باز ، در پس ِ خود هرچه دوست داشت
برجای می گذاشت .
با چشمهای ِ کور
با گوشهای ِ کر
می رفت خوبشتن را در خويش گم کند .
می رفت ، بود دگر يکسان :
گل ، با شکوفهء لبخندش
پائيز ، با ترانهء گلريزش
خورشيد ، با درخشش ِ شورانگيز
شب ، با گرانی ِ دردآلود ...

در نيمه راه ِ دشت
انديشه ای دويد در او چون برق .
يکدم درنگ کرد .
رفت و درنگ کرد .
رفت و درنگ کرد .
برگشت .

از نيمه زاه ِ دشت
مرد ِ مسافری
باکوله بار ِ درد
با توشهء سرود
تنها براه بود .
برگشت ...
ماند و مرد .

تهران
 3 -5 - 39



انتظار


تنها تونيستی
من نيز چون توام
تو نيزچون منی .
چشمان من براه
دستان تو پر است .
چشم تو منتظر
دستان من تهی است .

ای دستهای پر !
ای چشم منتظر !
پايد نگاه من
دست پر ترا .
انديشه های من
تدبيرهای تو .
تصويرهای من
تعبيرهای تو .
در گُرم گرم من
تشويرهای تو .

اي دستهای پر !
در دستهای من
خون تو می دود .
ای دستهای پر !
در دستهای تو
خون تو می دود ؟
ای دستهای پر !
رگهای سرخ تو
زردو فسرده اند .
پائيز آمده :
کز باغ دست تو
خشکيده شاخه ها
بر جای مانده است ؟
قمری دست تو
در خواب مانده است ؟
"  او را صدا بزن "
1
تا شعرهای من
کارد به دست تو
عشق نهفته را ،
تا دستهای تو
ريزد به دست من
ياس شکفته را .
چشمم بدست تو
بختت سپيد باد
چشمم سپيد گشت
از بس براه ماند .

چشم تو دست باد
دست تو باغ هست
شعرم گياه باد !

تهران 25-10-39
 

_____________
1 . مصرع از نيما يوشيج است .
 


پيغام

از تن ِ دشت ِ مبتلای ِ جذام
در شبی تلخ گونه می گذرند
اين سواران ِ چابک و گمنام .
قلبشان آسمان ِ بی ابر است
روحشان پاک و ژرف چون درياست .

از نظرگاه ِ وحشيان ِ پليد :
" پايشان شوم و نغمه شان دشنام . "

همچنان تند و تيز می رانند
از شب ِ تيره تا به صبح ِ سپيد
خفتگان تازخواب بر نشده
برسانند نامه و پيغام :
" دوستان ! خواب خوش ، سپيده دميد
غنچه گل داد و باد پا به گريز
او سترون ، نه ! بود آبستن :
اينت باغ و بهار ِ شورانگيز ... "

تهران
27 - 11 - 39



 
مردی که ...

مردی که تنها بود .
مردی که تنها زيست .
مردی که تنها رفت .
مردی که حتی سايه خود را زنزدش راند .
مردی که با انديشه اش تنهای تنها ماند .
مردی که قلبش را بدستش داد .
مردی که در عمق پليد شب ، غريو او ، سکوتش بود .
مردی که تنهائی ، سرشتش بود .
مردی که خودسوزی ، گذشتش بود .
مردی که اميد فريب او ، بدستش بود .
مردی که پيروزی ، شکستش بود .
مردی که خشمش را ، به وحشت داد .
مردی که تلخی شکستش را نه با اميد ، بل با ياس درمان کرد .
مردی که ايمان داشت .
مردی که دشمن را ز نيروی شگفت خويش ، حيران کرد .
مردی که تنها زيست .

اکنون ، دگر تنهای تنها نيست .
با آنکه قلب او ، بدستش هست
ديگر به عمق شب ، غريو او ، سکوتش نيست .
در آسمان ابراست ، باران است .
در کوچه ها باداست ، توفان است .
در دشتها بذر گياهء خشم پنهان است .
چشمان او ، اين بذر دلها را نگهبان است .
رنجش ، دوام او .
شعرش ، پيام او .

تهران
20-2-40


طرحی برای سه سايه

1

ای خفته در چشم تو ، از خشم تو ، اندوه
ای رسته در خون تو ، از ياد تو ، افسوس
ای با سکوتت سوخته انديشهء باغ
ای نام تو ، از ياد تو ، گلبوتهء شرم ؛
ازمن گريزانی ، بفکر خويشتن باش .
در ياد خود گر نيستی ، در ياد من باش .

2

ای جسته در چشم تو ، از خشم تو ، آذر
ای رسته درخون تو ، از ياد تو ، لبخند
ای با خروشت سوخته پندار مرداب
ای ياد تو ، از نام تو شيرين ترين ياد ؛
ای آنکه پنهان منی ، پيدای من باش .
ای آنکه مرداب توام ، دريای من باش .

3

ای در بهاران ، بيغم از پائيز خون ريز
ای باد و برف و سوز و سرمای زمستان
خون تو ، از ننگ تو ، لبريز
ياد تو ، از نام تو ، بيزار ؛
در آسمانها بوده ای ، يکدم زمين باش .
از من ، نه ! از پندار شومت شرمگين باش .

تهران
10-3-40     


به تو که از من هيچ ساخته ای

به : همهء آنانی که در افسون ِ تو مسخ شده اند ...

شاخه را بادی نجنباند .
کوچه را پائی نلرزاند .
خفته را دستی نخيزاند .

رهروان در خواب و بيداری .
خستگان ، در بند ِ بيزاری .
گزمه و عابر ، براه اندر
اينک تنها ، آنک تنهاتر .
خنده ها و گريه ها ، توام .
کينه ها و مهرها ، درهم .
دوستی و دشمنی ، همرنگ .
مهربانی و ريا ، نيرنگ .
طعنه ها غم ، دلنوازی غم .
جشن ها ماتم ، عزا ماتم .
بادها بر کينه پيوسته .
کينه ها از بندها خسته .
خستگان برخويش دل بسته .
يادبود و ياد .
ميوه ای بس تلخ داد :

1

من ، من بودم ؛
تو ، تو ؛
من و تو ، نه ما .
من غمين و تو شاد .
تو زندهء دم .
من اسير ِ خاطره ، ياد .
بی تو خنده به لب اگر که نبود ،
بی تو نور ِ شادی به ديده اگر که نمی نشست ،
بی تو غنچه های ِ آرزو به دل اگر که نمی شکفت ،
بی تو شاخه های ِ غم به سينه اگر که نمی فسرد ،
بی تو حال پوچ
گذشته و آينده دور بود ،
بی تو کوچه های ِ گزمه اگر بی عبور بود ،
بی تو ...
بی تو هيچ و هيچ هم اگر که نبود ،
شعر بود و سکوت که بود .

2

من شدم تو ؛
تو ، من ؛
من و تو ، ما .
باز من غمين و تو شاد ،
من ، زندهء دم ،
بی فروغ ِ خاطره ، ياد .
شاخه های ِ دوستی که اگر
ريشه های ِ مهر و عاطفه داشت :
با تو خشکيد ، سنگ ، سنگين شد .
کينه کز دل گذشت و در خون ماند
با تو آميخت ، رفت ، بازآمد :
دوستی های ِ رنگ ، رنگين شد .
شوق مرد و غرور پرپر گشت .
کينه خشکيد و زخم مرهم شد .
گريه ديگر نبود و هيچ نبود .
شاخه های ِ سرود می فرسود .
خنده ها ، ناله های ِ ماتم بود .
گنگ ، نا آشنا و درهم بود .
کوچهء گزمه ها ، عبور نداشت .
هرچه غير از تو بود ، نور نداشت .

3

من زتو خسته ، تو زمن خسته
ميروم خسته ، لب فرو بسته .
ميروم ، می برم نگاه ِ ترا
خشم ِ تو ، درد ِ تو ، گناه ِ ترا .
ميروم ، می برم سرود ِ ترا
مهر ِ تو ، قهر ِ تو ، درود ِ ترا .
می گريزم زلرزه های ِ لبی
که دهد مژدهء ورود ِ ترا .
من تو بودم ، تو من ، من و تو ، ما .
من نه تو ، تو نه من ، دو تن تنها .

تهران
8 - 7 - 40

          

مرگ در بستر

به : بيژن يزدانی

کوه خاکستر .
مرگ در بستر .
در سکوت ِ مردهء يکشب که خاموشی ست فرجامش
با تو خواهم گفت :
رازی را .
مهر در قلب ِ تو خواهد خفت .
خشم در خون ِ تو خواهد رست .
اشک در چشم ِ تو خواهد سوخت .
شيون و زاری به نفرين بال خواهد داد .

کوه خاکستر .
مرگ در بستر .
برلب ِ من شرم خواهد سوخت .
در دل ِ من راز خواهد مرد .
در تن ِ من باغ ِ تسکين سبزه خواهد داد .
در رگ ِ من خون ِ ديرين خانه خواهد کرد .
من تهی از اشک و شرم و مهر خواهم شد .

کوه خاکستر .
مرگ در بستر .
مرغ ِ يادت با پر و پرواز
در ميان ِ آسمان ِ تيره و شفاف ِ روزان و شبانت بال خواهد زد .
در سکوت و خلوت ِ معراج
آنچه در من بود ،
در تو آنرا باز خواهد يافت .
راز ِ تو با راز ِ من همسايه خواهد بود .
اشک در چشم ِ تو خواهد رست .
خشم در خون ِ تو خواهدخفت .
در تن ِ تو ، کوه ِ شرمی خانه خواهد کرد .
در رگ ِ تو ، خون ِ رنجی گريه خواهد کرد .

باد خاکستر .
خواب در بستر .
در رگ ِ تو ، خون ِ رنجی خانه خواهد کرد .

کوه خاکستر .
مرگ در بستر .
در تن ِ من ، باغ ِ تسکين سبزه خواهد داد .

تهران
21-9-40


در رهگذار ِ باد

به : پرويز شاپور

تنها
با ياد زيستن .
با ياد ِ تلخ ِ ياد به خود در گريختن .
نفرت فراگرفته نگاه و دل .
اما خاموش ماندن و نگريستن .
افسوس خوردن .
بر جای ماندن .
در پشت ِ سر دريا ، به پيش ِ رو کويری ساکت و آرام ديدن .
با دست ِ خالی
با پای ِ فرتوت
همراه ِ بسياری ِ اندوه
همراهِ بيزاری بسيار
در خاموشی ِ بيکران ِ جادهء بی عابر ِ شب
بيهوده با فرياد ، با نجوا ، با ناله سرودن :
- ای جاده بی عابر ِ شب !
در رهگذار ِ باد
تا بيکران در چشم ِ من تصوير ِ تاريک ِ سکوت است .

- خاموش ! خاموش !

- ای جادهء بی عابر ِ شب!
در رهگذار ِ باد
من مانده ام با نامهای ِ رفته از ياد ...

- خاموش ! خاموش !

- ای جادهء بی عابر ِ شب !
در رهگذار ِ باد
من زيستم در دهشت ِ کابوس ها بسيار بسيار...

- خاموش ! خاموش !

در جادهء بی عابر ِ شب
مردی است تنهامانده با ياد
از زهرگين انديشهء بی پاسخ ِ خود شرمگين است .

تهران
3- 10 – 40


رهگذر

با غم سنگين و با سرود غم آلود
می گذرم خسته در گريز شب دشت
باهمه تنهائی و هراس غمينش
می گروم در سرود يادفراموش .

با غم سنگين و باسرود غم آلود
می سپرم گام در کوير خاموش
با نگهم سرکشم بغرفه هر ياد
بينمشان خالی و خرابه و متروک .

با غم سنگين و باسرود غم آلود
می شمرم گامهای خستهء خودرا
می برم آرام و سرد راه به خود ، باز
بنگرم از خيل رفته ، مانده خودرا .

اشک فشانم به خشک ريشهء هر شوق
دست نوازش کشم به ساقهء هر ياس
بوسه به شادی زنم بديدهء هر خشم
خندهء شرم افکنم به چهرهء هر بيم .

بستگی راه
خستگی پا
تشنگی لب
در نظرم هيچ !

تا که برون آيم از خود
می نگرم بستگی راه
می سپرم گام در کوير خاموش
باغم سنگين و با سرود غم آلود
می گروم در سرود يادفراموش .

آی ! ... ای پرندهء پندار
تا بکجا بال داده ام هوست را
در همه پهنای آسمان اثرت نيست
بازا ! بازآ ! ببين قفست را ...

با غم سنگين و با سرود غم آلود
می نگرم دست های بسته خود را
چشم بدوزم برآسمان و شب و دشت
بال دهم تا پرندگان خسته خود را :
ای زنظرگاه من گريخته بازآی
غم ها اينجا وليک جای تو خالی است
ای که سرودت به گوش ها رنگين ، سنگين
در همه شبهای من سرود تو جاری است

تهران
4-11-40


نالهء يک برگ

برگهای جدامانده از شاخه ها را ، نوازشی .
برگهای به جا مانده در شاخه هارا ستايشی .
به جا ماندن مانده
به ريشه های درختان ،
خواهشی ، نالشی ، غرشی و نيايشی .

ای عابر !
در رهگذار بادهای تند و سرد
چسبيده ام به سختی بر شاخهء درخت .
هرچند من نخواهم هرگز جدا شوم از آن
ليکن ندانم که لحظه ای ديگر
بر سر آن باشم يا نه .
آنگاه
اما
روانيست پای بکوبی به خشم و کينه و نفرت
برمن
برمن ، منی که در رهگذار بادهای تند و سرد
چسبيده ام بسختی بر شاخهء درخت .
ای عابر !
برگهای جدامانده از شاخه هارا ، نوازسی .
برگهای به جا مانده در شاخه ها را ، ستايشی .

تهران
10-1-41



کوه

بنفشه های بهاری بخيره می نگرند
گريز تلخ پرستوی يادهايش را .
به بام خاطره اش کز ملال سنگين است
نسيم سبز عبث ريخته غبارش را .

به سبزه می نگرد کو به سنگ می گويد :
" ز خاموشی سرد مهتاب ياد
گشودی دری را به غوغای باد ؟ "

به کوه می نگرد سنگ ، لب فرو بندد .

به چشمه می نگرد کو به باغ می گويد :
" من از خستگی آنچنان خسته ام
به دلبستگی سخت دل بسته ام ! "

به کوه می نگرد باغ ، لب فرو بندد .

براين اميد که شايد زبان گشايد کوه
سنگ ، سبزه ، چشمه ، باغ
به کوهء مهربان
به کوهء باشکوه
خيره می شوند .

غمين تر از هميشه
و شادمانه تر از هرگز
کوهء بزرگ و پير
به سنگ ء سبزه ، چشمه ، باغ
خيره می شود .

با مهر
بی شکوه
کوهء بزرگ و ساکت و مغرور
با گُرم
(1) گرم ، لب به سخن باز می کند :
" لبخند من اگرچه زمزمهء نور ماه بود
در عمق آب تيرهء مرداب جان سپرد .
در من عقاب تيرخورده پری گريه می کند
کوهء غرور را هوس باد ، کند ... برد ... "

سنگ ، سبزه ، چشمه ، باغ
در اندوه
با مهر ، بی شکوه
خاموش ماند کوه .

تهران 13-2-41

______________
(1) گرم با ضم حرف اول بمعنای اندوه .



يکبار ديگر

يکبار ديگر
من رشته هارا پنبه کردم
در خود فر رفتم به خود باز آمدم ، باز
ديدم در آنجائی که بودم ايستاده ام .

در خواب بودم :
ديوارها ، دروازه های بی کلون بود
فرسنگها ، از عقل تا مرز جنون بود .

بيدار هستم :
دروازه ها ، ديوار چين است
هر گام ، از خورشيد تا قعر زمين است .

در خواب بودم ؟
بيدار هستم ؟

تهران
12-3-41

 

 آه ! ای خاموش ...

منکه در خاکستر بادم
منکه تنها مانده با يادم
ای جدا از شاخه ها بی هم
ای همه در خويشتن ها گم
من جدا از خويش افتادم .

اين همه آئينه را تصوير تو : تصوير
لحظه هايم از تو لبريز است .
من جدا از من
کنار تو
من تهی از يادهای من
بياد يادهای تو
من بدريای سياه شب
موجها در مشت
چشم در راه قايق لبخندهای تو
من سکوت دردهای من
سرود تو
من جدا از من
برای تو
براه تو .

آه ! ای خاموش ! ...
ای تهی ، ای خسته ، ای بيزار
سر ز ديواری که می سازی به دست خود ، به دور خويش بيرون آر
آه ! بنگر هر کجا ديوارها را با زمين هموار
خستگان ، بيزارها را از نشاط زندگی سرشار
آه ! ای حاموش ، ای خوابيده ، ای افسونی ، ای بيمار .
سر ز ديواری که می سازی به دست خود ، به دور خويش بيرون آر !

آه ! ای خاموش !
لحظه هايم از تو لبريز است
ای همه تصوير : در آئينه ، در تصوير .

تهران
15-4-41


در عظيم خلوت من

در عظيم خلوت من
لحظه ها را سرود دلتنگی ست
لحظه ها را سرود بيزاری ست
لحظه ها را سکوت بيداری ست .

در عظيم خلوت من
لحظه ها گريه های بيرنگی ست
لحظه ها گريه های بدنامی ست
لحظه ها عقده های ناکامی ست .

در عظيم خلوت من
لحظه ها در هوای تنهائی ست
لحظه ها در هوای خاموشی ست
لحظه ها بندی فراموشی ست .

در عظيم خلوت من
هيچ غير از سرود خلوت نيست
هيچ غير از سکوت خلوت نيست
هيچ غيراز شکوه خلوت نيست .

در عظيم خلوت من
لحظه نيست
هست نيست
خلوت نيست .

تهران
29-4-41


گذرگاه

در گذرگاهی پرهمهمه ؛
من ايستاده ام با من
خاموش .

در گذرگاهی سرشار از همهمهء هيچ
در کنار عابران خالی از همه و لبريز ازهيچ
من ايستاده ام با همگان
اما تنها ، اما خاموش .

فرياد سکوت من با خشمی پنهان
در هم می شکند همهمهء سرشار از هيچ عابران خالی از همه چيز را .
من می بينم همه را
من می بينم نهفته های همه را
من می شنوم نگفته های همه را
.............
چشمها
گوشها
لبها
به فرمان من
در گذرگاهء سرشار از همهمهء هيچ
در کنار عابران خالی از همه و لبريز از هيچ
خاموش ايستاده اند
می نگرند
می شنوند
لبخند می زنند .
اما من ،
در گذرگاهء سرشار از همهمهء هيچ
در کنار عابران خالی از همه و لبريز از هيچ
با قلبم تنهايم .

تهران
23-6-41


تنهائی

ای کاش اعتقاد می توانستم داشت
وقتی به يک نفر - نه بيشتر - بگويم :
- "خيلی تنهايم ! "
نه تنها با لبهايش ، با چشمهايش ، با خطوط ِ چهره اش ؛
بلکه حتی :
با خونش ، با رگها و مويرگهايش
به حرفم نخواهد خنديد ؛
آنوقت به او می توانستم گفت :
- " تنهائی :
از شکنجهء تحمل ِ آنکه دوست نمی داری و دوستت دارد ؛
از موريانهء تحقيری که رگهايت را می جود اما غرورت بتو فرمان ِ سکوت مي دهد :
وحشتناک تر است ."

تهران
23 -6 - 41


به خاطر هيچ زيستن چه شيرين است .

من به اميد شکفته شدن شکوفهء سرود نگاهی نزيسته ام .
من به تماشای پرواز کبوتر سفيد لبخند مهر نيازی نداشته ام .
من برای گريز از آفتاب سوزانندهء کوير تنهائی به تسلی سايهء شاخه های شبز جنگل دوستی پناه نبرده ام .
من به آئينه های محدب و مقعر عشق دل خوش نکرده ام .
من به موسيقی گرم و نوازشگر عاطفه ها جز با نگاه بی تفاوت و سرد ننگريسته ام .
من از شور ديدن مداوم يک زن ، يک قفس ؛ يک لحن ، يک آهنگ و تکرار تکرارها به خود می لرزم .

آه ! از مگس ها و وزوز روح فرسايشان چه متنفرم !

اگر بدينگونه نبود ،
و من ،
دستاويزی برای زيستن خويش می يافتم
زندگی تا چه پايه حقير و ناچيز می نمود !

اوه ! به خاطر هيچ زيستن چه شيرين است .

تهران
29-7-41


 
به تو می نگرم ، به تو

در گذرگاه لحظه های عبث
تنها ايستاده ام
تنها ايستاده ام و خاموش
به تو می نگرم ، به تو
ای که از قلب من بزرگتری .

هيچ کس با من نيست
حتی قلبم که زمانی همسفرم بود ؛
من هستم و من .

تنها ايستاده ام
تنها ايستاده ام و مبهوت
می نگرم رد پای لحظه های عبث را .

هيچ چيز در من نيست :
نه گذشتهء لبريز از شوم
نه آيندهء سرشار از نامفهوم
و اما حال ... چيزی نيست تا که بگويم هست .
تنها ايستاده ام
به تو می نگرم ، به تو
ای که در آفتاب غرورم آب شدی .

تنها ايستاده ام
هيچ چيز در من نيست
هيچ کس با من نيست
به تو می نگرم ، به تو
ای که از سايه ام بلندتری .

و اينک من !
از تو ، از اندوه تو تنهاترم .

تهران
26-9-41


ميهمان

ديگر باره ، با تحفهء عبوس ترانه ها
به ديدار تو آمده ام .
در ارمغان من
از شکوه لبخند تو اثری نيست .

به دستهای تهی من منگر
برای تو از دريای پيوندها ، قطرهء پيغامی نياورده ام .
برای تو از بهار عاطفه ها ، شکوفهء لبخندی نياورده ام .

هرسو که نشانی از سراب نياز تو بود ، دويده ام
دويده ام و افسوس
چيزی نيافته ام .

رهگذری خسته ام
هنوز يکسره شوق ديدار سپيده دمان را بدست باد نسپرده ام ،
اما ديرگاهيست که اسب چوبی را رها کرده ام
و اينک پای پياده به آستان تو آمده ام
آماده ام تا شب بی ستارهء ترا نظاره کنم
" شبی که هيچگاه از ستاره تهی نبود . "

شباهنگام ، ميزبانم مرا به کنار پنجره اش خواند
و پردهء غبارآلود آسمان را به کناری زد و آنگاه
در اسمان شفاف ، درخشش هزاران ستاره را نشانم داد
و با لبخندی که از غروری حزن آلود بيمار بود ، زمزمه کرد :
" فرزندم ! غبار ابلهء دوده و ابر ترا فريفته است ...
آری ... آری ... هيچ شبی از ستاره تهی نيست . "

تهران
27-10-41


رفتن ... هستن

می رفتم
هدف ، رسيدن بود .
شب بود و بيمناک جنگل بود .
تنها بودم
می رفتم
شايد ز بيم ماندن بود .
تنها بودم
می رفتم
شايد ز ترس مردن بود .
تنها بودم
می رفتم
شايد مقصود رفتن بود .
هر چيز بود در من ، الا ، الا
شوق و هوای راه گشودن بود .
بيهوده بود ، هيچ بود ، ياوه ـ می دانم
يک چيز بود در آن شايد
برگردان بيم شبان جنگل بود .

هستم
تنها هستم
هدف ، رسيدن نيست .
شب هست و بيمناک جنگل هست .
هستم
تنها هستم
در من ديگر بيم ماندن نيست .
هستم
تنها هستم
در من ديگر بيم مردن نيست .

تهران
9-11-41


فرياد خاموش

به : صفدر تقی زاده ـ صفريان

به فرياد خاموش دل بسته ام
جدا ماندم از خواهش خواستن .
ز نامهربان مردمی مردمان
چه گويم به فرياد خاموش من ؟

در اين آزمندان جويای نام
من و شعر و مرتاضی و سوختن .
ز زاهد نمايان تقوی فروش
چه گويم به فرياد خاموش من ؟

غرور من از آزمندی بدور
سرود من و خويشی خويشتن .
از اين جمع پيغمبران دروغ
جدا باد فرياد خاموش من !

تهران
13-2-42

 
مجسمه های گوشتی

در خالی غروب
رگهای پای من
در خون ابتذال
فرياد می کشيد :
اين عابران مجسمه ای بيش نيستند
اين کوچه ها ، تمامی اين کوچه ها تهی است !

در خالی غروب
در کوچهء تهی
بر پله ای نشستم
با خويش ، بی غرور
آنگونه ئی که هستم تنها
توی اتاق خويش
ليکن نه آنچنان که مرا بينی
در جمع گوشتين مجسمه های پوک

در خالی غروب
در کوچهء تهی
ديدم که سالهاست
بيهوده در نبردی خاموش باختم
هرفرصت بزرگ ـ که غير از يکی دو بار
در طول زندگانی من رو نکرده بود .

در خالی غروب
در کوچهء تهی
در جنگ واقعيت موجود
ديدم غرور من
يکسر شکست خورد .
ديدم که پته های نقاب من
بر آب افتاد .

در خالی غروب
در کوچهء تهی
ديدم اگر گذشت آدميان را
در قلب يکنفر بتوانند جمع کرد
درد بزرگ زندگيم را
يک لحظه هم تحمل نتواند .
قلبم به حال دلم سوخت .

در خالی غروب
در کوچهء تهی
ديدم که اشتياق منجمدم را
خورشيد تيرماه
از پنج متر فاصله حتی
ذوب کرد می نتواند .

در خالی سپيده دم سرد
در کوچهء تهی
رگ های پای من
در خون ابتذال
فرياد می کشند :
اين شهر و اينهمه مجسمه های گوشتينه اش
خالی تر و سبک تر : از ابر ، از فضا ست .

تهران
6-3-42


برکه

درياها بود .
درياها هست .
من برکه ای ساکنم .
بادی می تواندم بدوردستان برد
نوری می تواندم نوشيد
غباری می تواندم آلود .
از برکه بودنم چه غروری احساس می توانم کرد ؟

درياها خواهد بود .
درياها خواهد ماند .
من برکه ای ساکنم .
به سيل و ابر و باران
پناه نتوانم برد ،
نياز نتوانم کرد ،
اميد نتوانم داشت .

آفتاب و زمان و زمين
دشمنان آشتی ناپذير برکه اند .

تهران
24-3-42


پُل

يکشب
تنها يکشب
با تو ديدار کرده ام .

امشب
بعد از هزار شب
برای ساختن پل
تمام خاطره هايم را
بيدار کرده ام
اما ، افسوس !
تا سپيده راهء درازی نمانده است .

تهران
11-4-42


آخرين همسفر

من و تنهائيم کنار ِ هم
با تمامی ِ خستگی هامان
به غروب ِ عبوس می نگريم .

با سرود ِ بزرگ ِ باور ِ خويش :
بوده ها را به بادها دادم
مانده ها را به يادها دادم
ياد ها را به باد ها دادم .

با گريز ِ حباب ِ باور ِ خويش
در غروب ِ عبوس می خوانم :
ای خدايان ِ برفی ِخودخواه
شرمگينستم از ستايش ِ خويش
رفته ام تا هر آن کجا بتوان
گامهايم نمی رود زين پيش .

در عروج ِ صداقت ِ افلاک
جمله آغاز ، ناتمامی ها .
اينک افتاده ام به درهء خاک
با تمام ِ نارسائی ها .

در يقين ِ مطلق ِ هيچ
باز تنهائی و من ... آنسوتر
چشم دوزم به چشم ِ همسفرم
- آنکه با من منست و بی من هيچ -
بينمش مهر ِ مهربانی ها
يابمش باغ ِ همزبانی ها
گويمش - زانک نيک می دانم
اينکه پايان ، نارسائی هاست - :
راستی هرچه ئی ، دروغ نئی ؟

تهران
17-5 – 42


وسوسه های گريز

از وسوسه های گريز می ترسم
از بازگشت ، ادامه ، توقف .

ای چشم داشت ها
ای ناگزيری ماندن
ای ميوهء نياز
ای عشق ، ای ملاطفت ، ای مهر
ای چشم های دوخته بر در ،
از وسوسه های گريز می ترسم
ای عاطفه های لطيف و مزاحم .

می ترسم .
می ترسم !
می ترسم !
از وسوسه های گريز می ترسم
ای عاطفه های عزيز ، ای جلاد !

تهران
23-5-42
 

تکرار

به : سياوش شبستانی

ديوارها اگرچه بلند
تنهائی مرا
اما چه ايمنی است :
از نور ، از هوا
از دام دام نبض
از تيک تاک قلب
و ز ناله های گنگ تنفس ؟

ديوارهای معکوس ، ای امتداد بی نهايت دور، ای گور
( ای در ميان ديوارها : مشخص ، فرد )
درياب مرا ، درياب !

من در ميان ديوارهای معکوس
خاموش می شوم .
در اشک يادها
فراموش می شوم .
دريا ترانهء خود را تکرار می کند .
آرامش و سکوت شب ، افسوس روز را
بيدار می کند .

تهران
23-5-42


لبخند

لبخند می شود تمامی اندوه
آرام می شکوفد بر لب
تا با غرور پر از هيچ
شعر شکست را نسرايد .

لبخند ، ای دروغ
نا خوانده ميهمان
ای مرده ريگ دهسالهء فريب
ای از تمامی کابوس های من
تنها تر و عبوس تر و خوفناک تر
ديريست ما دو تن
بيگانه با هميم
ديگر نه خوابگاهء لبم جايگاه تست .

لب ياد من
آئينه ، ای زلال
ای واژه ، وزن و قافيهء شعرهای من
ديريست ، دير ، دير
کز چشمه های صداقت من دور مانده ای .

تهران
28-5-42


خسته

به : روستا باختری

1

شکوه می کردم
با تمامی نفرتم ـ مهرم
از تو ، از ياد بود کهنهء تو
ای قفس ، ای حدود ، ای گرداب .

2

با از دريا سخن گويم
از کشاکش های ساحل ـ آب
از سرود خستهء امواج
از سکون ـ مرداب .

تهران
28-7-42
 

 عصيان

ای دروغ ، ای قوانين گنگ طبيعت
می توانستم ايکاش
با تو جنگيد .

هرگز مرا با شما آشتی نيست
ای همهء اعتقادهای ملعون
ای با طبيعت من دشمن
کفر و گناه و جنايت موهوم .

من عاصيم
عصيان من سکوت و گريز است .

قلب من ، اين در سکوت خويش به زنجير
خيره به ديوارهای بلند
منتظر هيچ و هيچگاه و هرگز .

گرگان
12-8-42
 

 گودال

گودال عظيمی در اتاق منست
با عمق بيست و پنجسال .

از پنجرهء عبوس اين اتاق
که چونان ديواری ضخيم و بی روزن است
در تاريکی عميق
بيهوده بارها
به بيرون چشم می دوختم
و با فريادی که از وحشت می گريست ، می خواندم :
ديوارها ! ای در ديوار ! ای پنجرهء ديوار !
آيا تيرگی اين شب کور ـ که تاريک ترين شبهاست ـ
اين گودال را که عميق تر و تيره تر از همهء گودالهاست
پر تواند کرد ؟

اما ، ديرگاهيست بی نياز از :
آب همهء درياها
سنگ همهء کوهها
روشنائی همهء ستارگان
و تيرگی تيره ترين شبها
با مرثيهء انزوای خويش
در کنار اين گودال نشسته ام
و باعماق تا بی نهايت آن خيره مانده ام .

تهران
16-8-42

با تو تنها ...

به پاکی برف
به عظمت کوه
به لطافت اندوه
به جلال ابر
به سرود باد
به شکوهء ياد
می توانم سالهای سال
با تو ای تنهائی ، ای محبوب من
ای رفيق روزگار خوب من
با تو سرشار از نشاط
با تو لبريز از اميد
با تو تنها ، با تو بی اندوه زيست .

تهران
8-10-42


دوستی

در راه اگر برتر از خود يا چون خودی نيابی بهتراست که تنها براه روی .
بودا


1

زير و بم ها
پيچ و خم ها
کوچه های دوستی را می شناسم .

من نقاب چهره ها را
چهره ها را می شناسم .

چار فصل دوستی را
باد را و برف را ، سبزه ، مگس را می شناسم .

من پيام چشمها را
من زبان قلبها را
من نياز گوش ها را
فکرها ، احساس ها را می شناسم .

با سکوت خويش
من نهفت دور و ناپيداترين ناگفته ها را
رمز و راز و عمق و سطح گفته ها را
هرکه را و هرچه را در جای خود ، من
با تمام هستی و با بودن آن می شناسم .

2

دشمنان را
دوستان را
دوست بايد داشت
بی توقع ، بی نياز
دوست بايد بود .
کوهها را کاه بايد يافت.
کاهها را کوه بايد ديد .

3

يا که بايد با غرور خويشتنها ماند .

تهران
11-11-42
 

 زندهء جاويد

در برگ ريز ِ شوم ِ خزان
به ترانهء سبز ِ بهار می انديشم .
در سوگ ِ سرد ِ باد
به سرود ِ شاد ِ شاليزار می انديشم .

در انجماد ِ سکوت
انعقاد ِ نطفهء خروش را می نگرم .
در زير ِ خاکستر ِ ياس
آتش ِ سوزانندهء اميد را می نگرم .

در زمزمهء شوم ِ قاری ِ پير
سنفونی ِ شاد ِ مولود را می شنوم .

گرچه ذره ذره مرده ام
و با پای ِ خوبش لحظه بلحظه بسوی ِ مرگ شتافته ام
اما هرگز خبر ِ دروغين ِ مرگ ِ ترا باور نکرده ام
زبرا به زنده بودن ِ تو
زيرا به زنده ماندن ِ تو
اعتقاد داشته ام .

برای ِ تو شعر گفته ام .
به اميد ِ تو زيسته ام
به تو می انديشم
ترا می نگرم
صدايت را می شنوم
ای زندهء جاويد !

تهران
30-11-42


گريز ِ عبث

گسترش ِ بی نهايت ِ بشکوه
گستره ای از صراحت ِ انبوه
نيمی سرسبز
نيمی مجروح .
سبزترين سبزه و علف و نور
تا افق ِ دور .

کوپهء خالی .
بيت ِ مکرر :
زمزمهء سرد و يکنواخت ِ هر چرخ
ترجيع بند ِ عبث ، قصيدهء پوچی
مرثيهء ابتذال ، مثنوی ِ دم .
" کوپهء خالی " خطا گفتم ، اينک
روبروی ِ من نشسته همسفرم : غم .

بين ِ راه ِ شاهی - ساری
30 - 12 - 42



اعتقاد

ای که در غروب ِ خود طلوع ِ ديگری
من ستايش ِ ترا به باد داده ام .
ای که چون شبح ، چو روح و سايه بامنی
من گريختم زتو که باگريز دشمنی .

من هزار قايق ِ نجات را بدست ِ خود
گر بموجها سپرده غرق کرده ام
( هرچه رفت ، رفت ؛ چه کرد می توان ؟ ) ليک
چشم ِ من زروشنان ِ ساحلی دمی جدا نماند
من بقدرت ِ عظيم ِ بازوان ِ خويش اعتماد داشتم .
تخته پاره های ِ نجات هيچ بود
من شناگرم : به خويش اعتقاد داشتم .

بين ِ راه ِ بندر شاه - گرگان
30 -12 42