xalvat@yahoo.com        m.ilbeigi@yahoo.fr          

                                     

                     

ضرب المثل هایِ فارسیِ بکارگرفته شده در زبان ِ فرانسه

 

بگمانم در سالِ 1377 تعدادی از ضرب المثل های  فرانسوی - که ريشه در زبان ِ فارسی دارند- را از کتابها و فرهنگهای فرانسوی (لاروس Larousse ، روبر Robert ، هاشت Hachette ، ليتره littré و... ) جمع آوری کردم و بجایِ آنکه به ترجمهء شان بپردازم ، در ديوان ِ شعراء ودر " امثال و حکم ِ" دهخدا و " کتاب کوچهء " شاملو ، معادلهای فارسی شانرا گشتم و يافتم . تعدادی از آنها را دراينجا می آورم :

 

                   ضرب المثل های فارسی - Proverbes Persans

 

 Alturisme  : ( همنوع دوستی )         

D’autres ont planté ce que je mange , je plante ce que d’autres mangeront .

ديگران کاشتند ما خورديم ، ما ميکاريم ديگران بخورند

يا :

بکاشتند و بخوردندو کاشتيم خورند/ چونيک بنگری همه برزيگران يکديگريم ( نظامی )

 

 Âme: ( روح و روان )

La cage sans oiseau n’a pas de valeur .  ( Sa’di , Boustan , IX , 4 ) .

که بی مرغ ، قيمت ندارد قفس   ( سعدی )

 

Ami et Ennemi : ( دوست و دشمن )

La paix des deux mondes repose sur ces deux mots : bienveillance envers les amis , modération envers les ennemis . ( Hafez , odes ) .

آسايش دو گيتی تفسير اين دو حرف است / با دوستان مروت ، با دشمنان مدارا (حافظ )

 

 Artisan : ( پيشه ور )

Un sac d’or se vide ; la bourse de l’artisan est toujours pleine ( sa’di , Boudtan , VII , 16 ) .

بپايان رسد کيسهء سيم وزر / نگردد تهی کيسهء پيشه ور ( سعدی )

 

 Dédain : ( تهمت و اهانت )

Les chien aboient , la caravane passe .

سگ لابَد و کاروان گذرد .

يا:

آواز سگان کم نکند رزق گدارا .

يا :

ابر را بانگ سگ ضرر نکند .

يا :

ابر سياه رابهم وااندر / از غلغل سگان چه زيان دارد ( ناصر خسرو )

 

 Frère : ( برادر )

Un frère est un frère , mais un chevreau a toujours valu son prix .

برادری بجا [ ی خود ] ، بزعاله يکی هفتصد دينار .

 

 ( servir un seul ) Maître : ( درخدمت ِ تنها يک ) ارباب

N’attends pas de gage d’Omar , quand tu travailles dans la maison de Zaïd . ( Sa’di , Boustan , V , 10 ) .

ز عَمرو ای پسر چشم ِ اُجرت مدار / چو در خانهء زيد باشی به کار ( سعدی )

 

 Monde : ( دنيا )

Avant notre venue , rien ne manquait au monde ; après notre départ , rien ne lui manquera . ( Omar Khayyam , Quatrains )

زين پيش نبوديم و نَبُد هيچ خلل / زين پس چو نباشيم ، همان خواهد بود ( خيام )

 

 ( la ) Parole envolée : ( شتاب گوئي )

La flèche lancé ne retourne pas à l’arc . ( Sa’di , Gulistan , VII , 54 )

تيری که از کمان جست ، برنگردد . ( سعدی )

 

 Précipitation : ( شتاب )

La précipitation vient du diable : Dieu travaille lentement .

عجله کار شيطان است ...

يا :

تعدی و شتاب از ديو و آهستگی از يزدانست / العجله من الشيطان و التانی من الرحمن .

يا :

که تانی هست از يزدان يقين / هست تعجيلت زشيطان ِ لعين ( مولوی )

 

 Providence : ( مشيت الهی )

Celui qui m’a donné dents , me donnera du pain . ( Sa’di , Boustan , VI, 8 ) .

هرآنکس که دندان دهد ، نان دهد . (سعدی )

 

 Réputation : ( شهرت )

Pierre qui roule n’amasse pas mousse ( Sa’di ) .

که برسنگ ِ غلطان نرويد نبات ( سعدی )

يا :

پياز آدم هرجا که کونه نمی بندد .

يا :

هرجا هيچ جا ، يک جا همه جا .

 

 ( inégalité des ) Séxes : ( نابرابریِ ) جنس

«Si » épousa « mais » et mis au monde « plût à dieu que … »

" اگر " را " مگر " تزويج کردند / ازآنان بچه ای شد " کاشکی " نام ( مولوی )

يا :

اگر خاله ام ريش داشت ، آقا دائيم بود .

يا :

خاله را خايه بُدی ، خالو شدی .

 

 Vérité et Mensonge : ( راست و دروغ )

Le mensonge qui fait du bien vaut mieux que la vérité qui fait mal .(Sa’di)

دروغ ِ مصلحت آميز ، به از راست ِ فتنه انگيز . ( سعدی )

 

 ( le ) Vilain : ( مضر )

Depuis que le soleil et la lune brillent au firmament , on n’a rien connu de meilleur que le vin . ( Omar Kayyam , Qutrains ) .

تازهره و مَه درآسمان گشته پديد / بهترزمیِ ناب کسی هيچ نديد ( خيام )