حماسه گیلگامش یکی از قدیمی‌ترین و نامدارترین آثار حماسی ادبیات دوران تمدن باستان است که در منطقه میان‌رودان شکل گرفته‌است. قدیمی‌ترین متون موجود مرتبط به این حماسه به میانه هزاره سوم پیش از میلاد مسیح می‌رسد که به زبان سومری می باشد. از این حماسه نسخه‌هایی به زبانهای اکدی و بابلی و آشوری موجود می‌باشد.کامل ترین متن آن که به ما رسیده‌است متنی است که بر الواحی از خشت نگاشته آنگاه در کوره پخته‌اند. این مجموعه شامل دوازده لوح است، هر لوح مشتمل بر شش ستون پله وار به صورت شعر که ضمن کاوش در بقایای کتابخانه آشوربانیپال پادشاه آشور بدست آمد. هریک از این دوازده لوح یا دوازده سرود شامل شش ستون است در سیصد سطر، مگر آخرین لوح آن که آشکارا الحاقی و به وضوح از یازده لوح قبلی کوتاه تر است.

درباره داستان

گیلگامش پادشاهی خودکامه و پهلوان بود. او که نیمه‌آسمانی است دوسوم وجودش ایزدی و یک‌سومش انسانی است. حماسه گیلگامش با ذکر کارها و پیروزی‌های قهرمان آغاز می‌شود به گونه‌ای که او را مردی بزرگ در پهنه دانش و خرد معرفی می‌کند. از جمله او می‌تواند توفان را پیش‌بینی کند. مرگ دوست صمیمی‌اش اِنکیدو او را بسیار منقلب کرده و گیلگامش پای در سفری طولانی در جستجوی جاودانگی می‌گذارد، سپس خسته و درمانده به خانه بازمی‌گردد و شرح رنج‌هایی را که کشیده بر گل‌نوشته‌ای ثبت می‌کند.

حماسه گیلگامش در ایران نیز شهرت دارد. نخستین ترجمه فارسی آن توسط دکتر منشی‌زاده در سال ۱۳۳۳خ انجام شد و بعد از آن نیز ترجمه‌های دیگری منتشر شد.

حماسه گیلگامش در ۱۲ لوح ذکر می‌شود. حوادث این ۱۲ لوح به طور تیتر وار چنین است:

• گیلگامش، آن که از هر سختی شادتر می‌شود...

• آفرینش انکیدو، و رفتن وی به اوروک، شهری که حصار دارد.

• باز یافتن انکیدو گیلگامش را و رای زدن ایشان از برای جنگیدن با خومبه به، نگهبان جنگل سدر خدایان.

• ترک گفتن انکیدو شهر را و بازگشت وی.

• نخستین رؤیای انکیدو

• بر انگیختن شمش _ خدای سوزان آفتاب _ گیلگامش را به جنگ با هومبابا و کشتن ایشان دروازه‌بان هومبابا را.

• رسیدن ایشان به جنگل‌های سدر مقدس

• نخستین رویای گیلگامش

• دومین رویای گیلگامش

• جنگ با خومبه به و کشتن وی، بازگشتن به اوروک.

• گفت و گوی گیلگامش با ایشتر _ الهه عشق_ و بر شمردن زشتکاری‌های او.

• جنگ گیلگامش و انکیدو با نر گاو آسمان و کشتن آن و جشن و شادی بر پا کردن.

• دومین رویای انکیدو

• بیماری انکیدو

• مرگ اانکیدو و زاری گیلگامش

• شتاب کردن گیلگامش به جانب دشت و گفت و گو با نخجیر باز.

• سومین رویای گیلگامش

• رو در راه نهادن گیلگامش در جست و جوی راز حیات جاویدان و رسیدن وی به دروازهٔ ظلمات، گفت و گو با دروازه بانان و به راه افتادن در دره‌های تاریکی.

• راه نمودن شمش _ خدای آفتاب_ گیلگامش را به جانب سی د.ری سابی تو فرزانه کوهساران نگهبان درخت زندگی

• رسیدن گیلگامش به باغ خدایان

• گفت و گوی گیلگامش و سی دوری سابی تو ؛و راهنمایی سی دوری سابی تو، خاتونی فرزانه، گیلگامش را به جانب زورق اوتنپیشتیم. دیدار گیلگامش و اورشه نبی کشتیبان ؛ به کشتی نشستن و گذشتن از آب‌های مرگ.

• دیدار گیلگامش و ئوت نه پیش تیم دور، گیلگامش را ؛ و شکست گیلگامش. آگاهی دادن اوتنپیشتیم دور، گیلگامش را ار راز گیاه اعجاز امیز دریا.

• به دست آوردن گیلگامش گیاه اعجاز آمیز را و خوردن مار، گیاه را و بازگشت گیلگامش به شهر اوروک

• عزیمت گیلگامش به جهان زیرین خاک و گفت و گوی او با سایه انکیدو. پایان کار گیلگامش.

 

•  منابع

• ↑ A.R. George (2003). "The Babylonian Gilgamesh epic: introduction, critical edition and cuneiform texts" Page 3-23. Oxford University Press, 2003 ISBN 0199278415, 9780199278411

• ساندارز، ن. ک.: حماسه گیلگامش، ترجمه دکتر محمداسماعیل فلزی، چاپ دوم، ۱۳۸۳خ.

• گیلگامش. برگردان احمد شاملو

•      شخصیت‌های حماسهٔ گیلگامش

ادد | ارشکیگال | ارا | ارورو | انتو | انکیدو | انلیل | انو | اوتنپیشتیم | اورشانابی | ایرکالا | ایرنینی | ایشتار | تموز | هومبابا | ریشات | سیدوری سابیتو | سوموکن | سیلیلی | سین | شمش | گیلگامش | مامیتو | مشو | نرگل | نینسون | نینورتا