عَسَل محله یا اِسِل محله؟
در واکاوی معنای نام‌واژه‌ی اِسِل محله (عسل محله) از دو روش میدانی و کتابخانه‌ای استفاده گردید. در پژوهش میدانی از طریق گفت‌وگو با ریش‌سفیدان و معتمدان محلی، نگارنده متوجه شد برخلاف تلفظ و نوشتار نادرست امروزی عسل محله، آن را اِسِل محله می خوانند. در مطالعه‌ی کتابخانه‌ای در کتاب «از آستارا تا استارباد»، در بخش راه‌های قدیمی منطقه‌ی دوهزار تنکابن از واژه «اسل محله» (به کسر الف و سین)، به معنای استخر استفاده شده است (ستوده، 1371). هم‌چنین در کتاب «نگاهی همه‌سویه به تنکابن» این مساله تایید می‌شود (مشایخی، 1381). کوه سیالان با توجه به ارتفاع 4127متری و عرض جغرافیایی‌اش، در طول دوران چهارم زمین‌شناسی قدیم دارای یخچا‌ل‌های کوهستانی بوده است (مطالعات میدانی نگارنده در بهار و تابستان 1386). با توجه به مطالب اشاره شده در مبانی نظری، در دوران چهارم زمین‌شناسی، زبانه‌ی یخچالی کوه سیالان که از سیرک‌های زیر قله انشعاب یافته بود و با عبور از دره‌ی رودخانه‌ی هلوکله تا جنوب روستای اِسِل محله کشیده شده بود. طبق مطالعات میدانی و شواهد زمین‌شناسی و ریخت‌شناسی، این فرضیه از سوی نگارنده مطرح شده است که در محل فعلی دره‌ی هلوکله، در شمال آن، قبل از تپه‌ی دریاسر که مشرف به روستای اِسِل‌محله است، در دوره‌های بعد از یخچالی، یعنی از ده هزار سال قبل (گرم شدن زمین و آب شدن یخچال) دریاچه‌ای وجود داشته است.
در دوره‌ی بعد یخچالی، آب این دریاچه‌ی دایمی به مرور زمان با فرسایش و ایجاد یک کانال سرریز در دیواره‌ی تپه‌ی دریاسر، آب آن تخلیه گشته و در حال حاضر به صورت دریاچه‌های اتفاقی یا فصلی درآمده است. اما اگر فرضیه‌ی دریاچه‌ی دایمی بعد از یخچالی را کنار بگذاریم.[2] درحال حاضر نیز هر ساله در این مکان دریاچه ای کم عمق و فصلی پدید می‌آید (شکل 5) که علت آن را این‌گونه می‌توان توجیه نمود.
طبق مطالعات میدانی، دره‌ی دریاسر یک پولیه (چاله‌ی آهکی وسیع) تشخیص داده شده است و از ویژگی‌های پولیه‌ها تشکیل دریاچه‌های فصلی و گاه دایمی‌ست که اين به علت چاه و چشمه‌های آهکی کف آن می‌باشد. (شکل6) بنابراین «شکل خاص دره‌ی دریاسر»، «نوع سازندهای زمین‌شناسی آن» و «تپه‌ای که در خارج از دره‌ی دریاسر هم‌چون سدی می‌باشد» (ارتفاع 76متر) از یک سو و زه‌کشی آب زیرزمینی از ارتفاعات مشرف به دره‌ به همراه حجم بالای دبی و سیلاب‌هایی که در موقع ذوب برف (اواخر زمستان و اوایل بهار) به منطقه سرازیر می‌شود، به همراه بالا آمدن سطح آب زیر‌زمینی و به تبع آن تراوش فراوان آب از چشمه‌های موجود در دریاسر، این دریاچه‌ی فصلی شکل می‌گیرد.
با توجه به موارد ذکر شده می‌توان نتیجه گرفت که وجود دریاچه‌ای دایمی در دوره‌ی بعد یخچالی که به احتمال زياد تا چند هزار سال پیش وجود داشته و هم‌چنین دریاچه‌ای فصلی که هرساله در اواخر اسفند و اوایل بهار در محل پولیه (چاله‌ی آهکی) تشکیل می‌شود، سبب شده که روستای اِسِل محله به علت قرارگیری‌اش در نزدیکی این دریاچه به این نام خوانده شود. یعنی اسل محله = سِل محله = استخر محله = محله ای که کنار دریاچه قراردارد. این نوع نام‌واژه در نقاطی دیگر در مناطق کوهستانی غرب مازندران و شرق گیلان با تفاوتی در تلفظ مشاهده می‌شود. استل‌کنار (استخرکنار)، اِسِل‌پشته (عسل پشته) و اِسِل‌کو (کوه اِستَل) از توابع دهستان سخت‌سر رامسر (سجادی، 1383) و سیا اِسِل سر (کسگرچال) (مشایخی، 1381) و هم‌چنین سل‌سر (استلخ سر) (ستوده، 1374 ).
اما در مورد دره‌ی ییلاقی دریاسر که در نزدیکی همین روستا قرارگرفته، به اين دليل که محل تشکیل دریاچه می‌باشد، به خاطر وجود همین دریاچه، با پسوند «سر» و «سرا» مشهور گشته است. این پسوند در زبان گیلکی به فراوانی در نام مکان‌ها به کار برده می‌شود. هم‌چون بیجار‌سر (محل مزرعه‌ی برنج) و دریاسر (محل دریا، دریاچه) که به عنوان نمونه می‌توان از روستای دریاسر لنگرود نام برد. در پای قله‌ی سیالان در انتهای دره‌ی هلوکله دریاچه دیگری‌ست که گالش‌های تنکابنی و دام‌داران هنیزی الموتی به آن دریاآب می‌گویند (شکل7) که دلیل نام‌گذاری آن را می‌توان ناشی از اثر حرکت و فعالیت کاوشی و انباشتی یخچال کوه سیالان در سیرک زیر قله سیالان دانست که پستی و بلندی‌هایی در کف سیرک شکل داده‌اند که در فصل تابستان، موجب ذوب برف و جاری شدن چشمه در آن می‌شود.