xalvat@yahoo.com        m.ilbeigi@yahoo.fr          

پناهگاه حيات وحش تالاب اميرکلايه

مهرانگيز ضديق

مقدّمه
اهمیّت و ارزش یک تالاب با توجّه به موجودیت و نقشی که در حیات اجتماعی ـ اقتصادی، فرهنگی و سیاسی جامعه و نیز برقراری سیستم‌های اکولوژیک دارد، بسیار است. تالاب‌ها بر روی آب و هوای منطقه تأثیر گذارده، در تثبیت پوشش گیاهی و جلوگیری از پیشروی کویر نقش عمده‌ای را ایفا ‌نموده، همچنین در کنترل سیلاب‌ها و تولیدات چوبی و تصفیه آب‌ها نقش به‌سزا و قابل توجّهی دارند.
یک تالاب می‌تواند یک آزمایشگاه طبیعی جهت تحقیق پژوهشگران در زمینه‌های گوناگون علمی باشد. وجود مناظر بدیع و چشم‌اندازهای نادر در تالاب، از نقطه‌نظر زیبایی‌شناسی و گذراندن اوقات فراغت برای علاقه‌مندان به طبیعت و گردشگران دارای جاذبه است.
پوشش گیاهی موجود در تالاب، به‌ویژه حاشیه آن، علی‌رغم اثرات نامساعد و پدید آوردن مرگ زودرس و تسریع توالی، علل مهمّی در جلوگیری از فرسایش کرانه‌های ساحلی است و سیستم‌های ریشه‌ای این گیاهان به حفظ خاک کمک می‌نمایند.
نقش تالاب‌ها در افزایش تولیدات کشاورزی و استفاده از منابع ذخیره آب شیرین تالاب در امور آبیاری و زراعت و در نتیجه رشد فعالیّت‌های کشاورزی و دامداری در اراضی حاشیه‌ای، از مهمترین مواردی است که می‌توان در برشمردن اهمیّت‌های متعدّد تالاب اشاره نمود.
گستره آبی تالاب باعث تعدیل درجه حرارت، افزایش رطوبت نسبی و نیز پالایش و تصفیه هوا در نواحی مجاور می‌گردد.
تالاب‌ها، جمع‌آوری‌کننده مواد آلی و غذایی به‌شمار می‌روند. تالاب‌های آب شیرین را می‌توان به‌طور استثنایی، سیستم‌های بارآوری به حساب آورد که جمعیّت جانوری زیادی از این طریق تحت پوشش تغذیه قرار می‌گیرند.
با توجّه به این ارزش‌ها و قابلیّت‌های تالاب، مشخّص است که تخریب و از بین رفتن هریک از تالاب‌ها می‌تواند سبب بروز فاجعه‌های عمیقی، از جمله نابودی موجودات زنده بسیاری که به‌طور مستقیم بر روی نحوه زیست بشر اثر می‌گذارند، گردد.
بهره‌وری معقول از تالاب، ضامن استمرار حیات و فعالیّت تالاب بوده و چنین بهره‌وری از تالاب در صورتی امکان‌پذیر است که تعادل اکولوژیک آن حفظ گردیده و از دخالت، دخل و تصرّف و یا بهره‌کشی بیش از توان اکولوژیک آن جلوگیری شود. در غیر این‌صورت، نتیجه‌ای جز انهدام سیستم و تخریب تالاب که به ضرر انسان است، نخواهد داشت.

اهداف
هدف از این تحقیق، بررسی وضعیّت زیست‌محیطی تالاب امیرکلایه، شناسایی ارزش‌ها و مشکلات تالاب و تلاش جهت احیاء و حفاظت آن می‌باشد.

روش بررسی
تحقیق و بررسی سیمای طبیعی تالاب از طریق جمع‌آوری مطالعات میدانی و بررسی تحقیقات کارشناسان اداره حفاظت محیط زیست لاهیجان صورت پذیرفته است.

موقعیّت جغرافیایی تالاب امیرکلایه
تالاب امیرکلایه از سال 1349 شمسی (1971 میلادی) تحت حفاظت سازمان محیط زیست قرار گرفته و به عنوان پناهگاه حیات وحش انتخاب شده است. مردم اطراف، آن را به نام تالاب شیخ علی کول می‌شناسند. این تالاب با مساحت تقریبی 1230 هکتار در بین شهرهای لاهیجان، لنگرود و بندر کیاشهر با فاصله‌های به ترتیب 36، 19 و 24 کیلومتر از آن‌ها و در کنار دریای خزر و در طول شرقی ( 12َ ، ْ50) و عرض شمالی (17َ ، 37ْ) قرار دارد.
این تالاب بین روستاهای سحرخیز، حسن بکنده، امیرآباد، جیرباغ، ده‌بنه، تی‌تی پریزاد، حسنعلی‌ده پایین و بالا واقع گردیده و با جاده اصلی که در مسیر کیاشهر ـ لنگرود واقع است، حدود 800 متر فاصله دارد. کهنه سفیدرود با اندکی فاصله در شمال آن جریان دارد و پس از طیّ مسیر کوتاهی در سمت شمال شرقی تالاب وارد دریا می‌شود. اطراف تالاب پوشیده از نی‌های انبوه است. از اراضی اطراف تالاب صرفاً جهت کشت برنج استفاده می‌شود و آب تالاب منبع حیاتی جهت آبیاری محسوب می‌گردد.
طول این تالاب از شمال به جنوب 5/4 کیلومتر و در عرض متوسط 73/2 کیلومتر است. این تالاب از دو قسمت مجزّا تشکیل شده است: قسمت شرقی تالاب که یک اکوسیستم آبی با رویه آزاد و وسیع را در خود جای می‌دهد و نام محلّی این بخش سل حسنعلی‌ده می‌باشد و نیز در قسمت جنوب غربی این بخش، منطقه وسیعی شامل نیزارها و درختان است که نام محلّی این بخش شال کول (شیخ علی کول) می‌باشد.
عمق متوسط آب، به‌جز قسمت نیزار از 5/1 تا 5/3 متر متغیّر است. حداکثر عمق آب در بخشی از ناحیه جنوبی تالاب، 320 سانتی‌متر و عمق متوسط قسمت اعظم تالاب 180 سانتی‌متر می‌باشد. بستر آن گلی و دارای پوشش گیاهی انبوه است. شفافیّت آب به علّت تحت تأثیر قرار نگرفتن با جریان‌های سطحی آن، رویش گیاهان غوطه‌ور، شناور و بن در آب بسیار انبوه در داخل و حاشیه، ذخائر آبزیان متنوّع که جدا از فون و فلور بومی، گونه ویژه‌ای چون سوزن ماهی دریای خزر را در خود دارد و الگوی گیاهی قابل تأکید نیلوفر سفید همه و همه دست در دست هم نهاد تا یکی از پیچیده‌ترین اکوسیستم‌ها و زیباترین چشم‌انداز اکوسیستم‌های ساحلی دریای خزر را شکل دهد.
امیرکلایه به جهت تنوّع مطلوب گیاهی و جانوری، از محدود تالاب‌های آب شیرین جهانی است که در یک کیلومتری دریا قرار دارد و غیر از چشمه‌های جوشان زیرزمینی، از هیچ رودخانه‌ای تغذیه نمی‌گردد که از این حیث منحصر به فرد می‌باشد.

فون و فلور تالاب امیرکلایه
1- گیاهان تالاب امیرکلایه: گونه‌های گیاهی تالاب را می‌توان به شرح زیر تقسیم‌بندی نمود:
1-1 گیاهان حاشیه‌ای (Emergent Plants): زمین‌های اطراف تالاب چون خاک مرطوبی دارد، انواع ویژه‌ای از گیاهان که نیازمند مقادیر زیاد و دائمی رطوبت هستند می‌پروراند. در سال‌های اخیر اکثر این اراضی تبدیل به شالیزارهای برنج، باغ‌های صنوبر و ... شده‌اند. گیاهان این گروه در جدول شماره 1 آورده شده است:

جدول 1- فهرست گونه‌های گیاهان حاشیه‌ای تالاب امیرکلایه

1-2 گیاهان بن در آب: گیاهان بن در آب از ناحیه ساحلی تا عمق معیّنی از آب را فراگرفته‌اند. ریشه این گیاهان در خاک و بخش پایینی آن‌ها در آب و برگ‌ها و گل‌های آن‌ها در هوا قرار دارد. این گیاهان معمولاً در بخش‌های پیرامونی دریاچه‌ها دیده می‌شوند. در تالاب امیرکلایه، این گیاهان و مخصوصاً گونه نی قسمت اعظم تالاب را اشغال می‌کند. این گیاهان که نام آن‌ها در جدول شماره 2 آورده شده است، دارای اثرات مثبتی، مانند تغذیه موجودات آبزی از ریشه و ریزوم آن‌ها، ایجاد پناهگاه مناسب برای لارو ماهی‌ها و اثرات منفی مانند نقش در پیر شدن دریاچه‌ها، تجمّع ذرات سیلیسی خفگی لارو موجودات و در یافت عناصر و مواد غذایی از آب و انجام فتوسنتز و تولید اکسیژن در بالاتر از سطح آب هستند.

جدول 2- فهرست گونه‌های گیاهان بن در آب تالاب امیرکلایه

1-3 گیاهان شناور (Floating Plants): گیاهان شناور دارای ریشه و ریزوم در رسوبات بستر هستند که معمولاً برگ‌های نسبتاً بزرگ خود را در سطح آب می‌گسترانند. غالباً روزنه‌های این گیاهان در سطح بالایی برگ قرار دارند. برخی از این گیاهان فاقد ریشه متّصل به بستراند. این گیاهان معمولاً با به‌وجود آمدن لایه‌های تقریباً فشرده از برگ و گل در سطح آب، مانع نفوذ نور به داخل آب شده و همچنین از موّاج شدن سطح آب و ورود اکسیژن به آن جلوگیری می‌کنند.

جدول 3- فهرست گونه‌های گیاهان شناور تالاب امیرکلایه

1-4 گیاهان غوطه‌ور(Submerged Plants) : این گیاهان کاملاً در آب غوطه‌ور هستند و ممکن است فقط گل‌های آن‌ها در سطح آب تشکیل گردد. این گیاهان در مجموع دارای اثرات مطلوبی از نظر رشد و تکثیر آبزیان و از جمله ماهیان بوده و دارای اهمیّت شیلاتی می‌باشند. گونه‌های عمده این گروه در جدول شماره 4 می‌باشد.

جدول 4- فهرست گونه‌های گیاهان غوطه‌ور تالاب امیرکلایه

2- جانوران تالاب امیرکلایه:
2-1 خزندگان تالاب: خزندگانی که در این تالاب و حوزه آبزیان آن زیست می‌کنند، عبارتند از:
الف) لاک‌پشت‌ها: از خانواده Emydidae، شامل لاک‌پشت برکه‌ای(Mauremys Caspica) و لاک‌پشت خزری(Emys Orbicularis) می‌باشد.
ب) مارها: شامل مار آبی(Natriu natrix) و لوس مار(Oligodon Taeniolatus) می‌باشد.
پ) سوسمار: چندین گونه از سوسمارها در اطراف تالاب زندگی می‌کنند، ولی مطالعاتی بر روی آن‌ها صورت نگرفته است.
2-2 دوزیستان تالاب: شامل سه گونه قورباغه از جنسRana (قورباغه سبز) و(Hyla Arborea) (قورباغه درختی) می‌باشد.
2-3 پستانداران تالاب: مشاهدات نشان می‌دهد که در تالاب و اراضی اطراف آن، شغال (Canis Aureus) و شنگ یا سمور آبی(Lutra Lutra) به فراوانی یافت می‌شود و گربه جنگلی (Felis Chaus) و تشی (Histrix Indica) نیز دیده شده‌اند.
2-4 آبزیان تالاب: شامل ماهیان موجود در تالاب می‌باشد که نام و مشخّصات علمی آن‌ها در جدول شماره 5 آمده است.

جدول 5- فهرست ماهیان تالاب امیرکلایه

2-5 پرندگان تالاب: پناهگاه حیات وحش امیرکلایه به دلیل قرار گرفتن در مسیر مهاجرت پرندگان مهاجر شمالی، در فصل سرد سال یکی از مهمترین پناهگاه‌ها جهت زمستان‌گذرانی این حیوانات محسوب می‌شود. این پرندگان علاوه بر بهره و منافع اقتصادی، باعث ایجاد تنوّع در چشم‌انداز طبیعی منطقه می‌گردند.
هر ساله تعداد زیادی پرنده به این تالاب مهاجرت می‌کنند که بسیاری از این پرندگان بین یک تا سه ماه از زندگی خود را در این منطقه می‌گذرانند. این پرندگان نقش عمده‌ای در جهت کنترل امراض و آفات گیاهی در حاشیه تالاب داشته و استفاده پرندگان آبزی از دانه‌های گیاهی موجود در تالاب، نوعی کنترل بیولوژیکی رایگان در جهت جلوگیری از رشد بی‌رویه گیاهان آبزی ایجاد می‌کند.
بر اساس سرشماری سال 1385 از پرندگان تالاب امیرکلایه نتایج زیر به‌دست آمد. نام و تعداد گونه‌های پرندگان امیرکلایه در جدول شماره 6 آمده است.

جدول 6- نام و تعداد گونه‌های پرندگان امیرکلایه

همچنین بر اساس سرشماری انجام‌گرفته در سال‌های 1382 تا 1385 تعداد کلّ گونه‌های پرندگان به شرح
زیر می‌باشد.

جدول 7- تعداد کلّ گونه‌های پرندگان در سال‌های 1382 تا 1385

 نمودار 1- تعداد پرندگان تالاب امیرکلایه در سال‌های 1382 تا 1385

آمار سرشماری پرندگان امیرکلایه در سال‌های 1382 تا 1385 نشان می‌دهد که تعداد پرندگان تالاب در سال 1385 نسبت به سال 1382، 12/1174 درصد افزایش، نسبت به سال 1383، 16/646 درصد افزایش و نسبت به سال 1384، 14/377 درصد افزایش داشته است. همچنین از تجزیه و تحلیل اطلاعات حاصل از سرشماری، نتایج زیر درخصوص پرندگان امیرکلایه به‌دست آمده که در جدول شماره 8 به شرح آن پرداخته شده است.

جدول 8- فهرست پرندگان زمستان‌گذر، بومی، مهاجر، مهاجر عبوری و نیمه‌مهاجر تالاب امیرکلایه

بر اساس آمار سرشماری سال 1385 از تالاب امیرکلایه، تعداد و درصد پرندگان زمستان‌گذر، مهاجر، بومی، مهاجر عبوری و نیمه‌مهاجر به شرح جدول شماره 9 می‌باشد.

جدول 9- درصد پرندگان زمستان‌گذر، مهاجر، بومی، مهاجر عبوری و نیمه‌مهاجر تالاب امیرکلایه

 نمودار 2- انواع پرندگان زمستان گذر، مهاجر، بومی، مهاجر عبوری و نیمه‌مهاجر تالاب امیرکلایه

همان‌طور که از آمارها مشاهده می‌گردد، بیشترین درصد پرندگان پناهگاه حیات وحش امیرکلایه را پرندگان زمستان‌گذر تشکیل می‌دهند که این نشان‌دهنده وضعیّت امن منطقه است که در فصل زمستان به عنوان محلّی امن برای جذب پرندگان و زمستان‌گذرانی آنان به‌شمار می‌آید.

جدول 10- فهرست پرندگان آبزی، کنار آبزی و خشکزی  پناهگاه حیات وحش امیرکلایه

بر اساس آمار سرشماری پرندگان امیرکلایه در سال 1385، تعداد پرندگان آبزی، کنار آبزی و خشکزی تالاب به شرح جدول شماره 11 می‌باشند.

جدول 11- تعداد درصد پرندگان آبزی، کنار آبزی و خشکزی تالاب امیرکلایه

به‌طور کلّی، 99 درصد پرندگان تالاب، آبزی و 1 درصد بقیّه نیز کنار آبزی و خشکزی می‌باشند.

3- پرندگان حمایت‌شده و حفاظت‌شده پناهگاه حیات وحش امیرکلایه: بر اساس آمار سرشماری پرندگان در سال‌های 1382 تا 1385، فهرست و تعداد پرندگان حمایت‌شده و حفاظت‌شده پناهگاه حیات وحش امیرکلایه به شرح جدول شماره 12 می‌باشد.

جدول 12- فهرست پرندگان حمایت‌شده پناهگاه حیات وحش امیرکلایه

اردک بلوطی، جزء گونه‌های مهاجر عبوری پناهگاه حیات وحش امیرکلایه بوده که تعداد آن در طیّ سال‌های 1382 تا 1385 افزایش یافته است.

جدول شماره 13: فهرست پرندگان حفاظت شده پناهگاه حیات وحش امیرکلایه .

همان‌طوری که در اطلاعات جدول مشاهده می‌شود، پرندگان حفاظت‌شده امیرکلایه، شامل عقاب خال‌دار بزرگ و عقاب خال‌دار کوچک است که در سال‌های 1382 و 1383 مشاهده نشده بودند. در سال 1384، دو مورد عقاب خال‌دار بزرگ و در سال 1385، چهار مورد عقاب خال‌دار بزرگ و هشت مورد عقاب خال‌دار کوچک مشاهده گردیدند.

عوامل تهدیدکننده تالاب
مهمترین عوامل تهدیدکننده تالاب بین‌المللی امیرکلایه، به شرح ذیل می‌باشند:
1- تغییر و تحوّلات ناگهانی و محسوس آب و هوایی، به‌خصوص در ماه مرداد که به دلیل ابری‌شدن ناگهانی هوا، کاهش فرآیند فتوسنتز گیاهان آبزی و به تبع آن، نزول سریع اکسیژن محلول و دمای آب را موجب می‌گردد، باعث مرگ و میر دسته‌جمعی ماهیان تالاب می‌شود.
2- تجمّع و انبوهیِ گیاهان حاشیه‌ای، شناور و به‌خصوص غوطه‌ور، نظیر سراتوفیلوم و پتاموژن که قسمت اعظم حجم محوطه داخل تالاب را به خود اختصاص داده و عرصه را برای فعالیّت‌های حیاتی ماهیان، نظیر تغذیه و تنفّس تنگ نموده و نیز از تردّد قایق موتوری در فصول کم‌آب سال (اواخر بهار و تابستان) جلوگیری می‌نمایند.
لازم به ذکر است، از دلایل ازدیاد سالانه گیاهان آبزی تالاب که خود از عوامل اصلی پالایش و تصفیه سموم مختلف (توکسین‌ها) از محیط هستند، یکی ورود فاضلاب انسانی به تالاب از طریق زهکش و دیگری استفاده کشاورزان حاشیه تالاب از انواع کودهای فسفاته و نیتراته که از مهمترین و عمده‌ترین مواد مغزّی گیاهان آبزی بوده و باعث ازدیاد فراوان آن‌ها می‌گردند.
3- کاهش ارتفاع سطح آب تالاب به کمتر از نصف در اواخر بهار، به‌خصوص در فصل تابستان که عوامل سه‌گانه این کاهش، عبارتند از: تغییر شرایط آب و هوایی، پمپاژ آب تالاب به درون شالیزارهای حاشیه‌ای و نشست سالانه رسوبات، به عبارتی ته‌نشین شدن گل و لای و ضایعات متعدّد جانوری و گیاهی در کف تالاب که علاوه بر کاهش ارتفاع سطح آب، افزایش کدورت و تصاعد گازهای سمّی و گوگردی، نظیر H2S حاصل از تجزیه ناقص و بی‌هوازی مواد ته‌نشین شده را درپی دارد.
4- یکی از عمده‌ترین منابع آلاینده که تالاب را تهدید می‌نماید، پساب‌های کشاورزی آغشته به سموم است. با رشد سریع جمعیّت منطقه، نیاز به غذا و در نتیجه زمین کشاورزی، روز به روز فزونی یافته و دستیازی بومیان برای به‌دست آوردن اراضی زراعتی بیشتر باعث شده که حتّی حواشی تالاب نیز که در محدوده تالاب تلقّی می‌شود، زیر کشت محصولات زراعتی و عمدتاً برنج قرار گیرد.
به دلیل پُربودن مزارع از آب در تمام وقت فصل زراعت، با کوچکترین سیل یا بارندگی تقریباً شدید، کشاورزان مجبور به بیرون‌راندن آب اضافی از مزارع خود به داخل زهکش‌هایی می‌گردند که عمده آن‌ها به تالاب یا حوضه آبریز آن وصل می‌شود. سیل عظیم آب‌های با بار آلودگی بسیار شدید ـ هم از نظر سموم دفع آفات و هم از نظر کود شیمیایی ـ موجب مرگ و میر ناگهانی و بسیار زیاد موجودات زنده تالاب از جمله ماهی‌ها و پرندگان می‌شود.
مسأله ورود سموم به داخل تالاب، به‌خصوص از قسمت‌های جنوب غربی و شرقی که شیب بیشتری به طرف منطقه دارند، در شرایط کم‌آبی نیز می‌تواند مخرّب باشد. درخصوص این مسأله، کانال‌کشی حاشیه تالاب تا حدّ زیادی مؤثّر بوده، اما هنوز محدوده تالاب مشخّص نگردیده و باید سعی شود با استفاده از روش‌های منطقی و مسالمت‌آمیز، اهالی حاشیه‌ای را نسبت به رعایت حدّ فاصل کشتزارهایشان با چنین تالاب حساس و شکننده‌ای که نیاز به حمایت و حفاظت بسیار دقیق دارد، توجیه نمود.
5- از بین رفتن امنیّت تالاب با روش‌های نامناسب شکار و صید از سوی متخلّفین، نظیر تورهای هوایی و زیر آبی، لطمات زیادی را به ذخیره‌گاه ژنتیکی گیاهی و جانوری منطقه وارد ساخته است.
6- ورود گونه‌های غیربومی آبزیان (ماهیان) به تالاب که این گونه‌های غیربومی بر روی تغذیه و پراکنش سایر گونه‌های بومی تالاب اثرات منفی می‌گذارند. از گونه‌های غیربومی در تالاب امیرکلایه می‌توان به ماهی گامبوزیا و ماهی حوض وحشی اشاره کرد.
7- تجاوز و تعرّض زمین‌های زراعی ساکنین روستاهای اطراف تالاب به اراضی متعلّق به تالاب امیرکلایه.

پیشنهادات حفاظتی درخصوص حفظ و احیاء تالاب
عوامل جوّی و فعالیّت‌های انسانی در منطقه بر روی دو فاکتور اساسی، یکی کاهش ارتفاع سطح آب و دیگری افزایش گیاهان آبزی که مسائل بااهمیّت و باارزشی است، تأثیرگذار می‌باشد.
تداوم، پویایی و احیاء همیشگی تالاب، نیازمند عزم و اراده و مشارکت و نیازمندی‌هایی است که باید به آن‌ها جامه عمل پوشاند.
روش‌های حفاظتی که می‌توان درخصوص احیای تالاب امیرکلایه به‌کار برد، به این شرح است:
1- مشارکت‌های مردمی: استفاده از اهالی و خودداری آن‌ها از اموری که در شرایط بحرانی به وخامت اوضاع دامن می‌زند، مستلزم صرف وقت و هزینه بسیار می‌باشد. چگونه باید اطراف تالاب را تا شعاع چند کیلومتری از وجود کشتزارها پاکسازی نمود، به‌طوری که آب تالاب از نفوذ کودهای شیمیایی و سموم در امان باشد؟ چگونه می‌توان با احداث ذخیره‌گاه مصنوعی آب کشاورزی، از پمپاژ آب تالاب در مواقع کم‌آبی و بحرانی جلوگیری نمود؟ این‌ همه جز با مشارکت‌های مردمی و آموزش آن‌ها میسّر نیست. زندگی در کنار تالاب محدود و شکننده امیرکلایه، فرهنگ خاصّی را می‌طلبد که مردم این ناحیه از آن بی‌بهره‌اند.
2- روش بیولوژیکی: یکی از عوامل ازبین برنده طبیعی که می‌تواند در کاهش ازدیاد گیاهان آبزی مؤثّر باشد، استفاده از ماهی علفخوار یا آمور (Grass Carp) است که از گیاهان عالی مغذّی استفاده می‌نماید و به راحتی می‌تواند در مدّت کوتاهی متناسب با تعداد و جثّه خود، بر انبوهی گیاهان تأثیر گذارد. ولی قبل از ورود این ماهی به چرخه اکولوژیکی تالاب، مسائلی چون سازگاری آن با تالاب، چگونگی تکثیر و پرورش طبیعی، تعداد و اندازه (به عبارتی جثّه) و نیز تأثیرگذاری و ورود آن بر سایر موجودات آبزی منطقه باید به دقّت مورد بررسی قرار گیرد.
3- روش‌های مکانیکی: دو روش پیشنهاد می‌شود:
3-1 استفاده از قیچی‌های شناور بر سطح آب: این ابزار قادر است تا عمق 1-5/0 متری عمل نموده و گیاهان شناور متّصل به بستر و غوطه‌ور را از قسمت ساقه قطع نماید.
3-2 استفاده از دست و یا هر ابزاری چون داس، قیچی و چاقو: این روش اگرچه بسیار ساده و ابتدایی به نظر می‌رسد، اما در مقیاس بالا و با تراکم زیاد، تأثیربخش خواهد بود.
4- روش فیزیکوشیمیایی: هرگونه تغییر در درجه حرارت، شفافیّت، pH، اکسیژن محلول (Do)، Bod، Cod و دیگر فاکتورهای شیمیایی می‌تواند در خواص فیزیکی و شیمیایی آب تالاب تأثیرگذار باشد. لذا این تغییرات باید به نحوی باشند که اثرات سوء برای اکوسیستم تالاب نداشته باشد. از جمله راه‌های پیشنهادی در این‌خصوص، رهاسازی قسمتی از آب حشمت‌رود که از حاشیه غربی تالاب می‌گذرد به داخل آن است که با این عمل علاوه بر افزایش سطح آب تالاب می‌توان با کاهش بار آلودگی آب و تأثیرگذاری بر تزاید گیاهان آبزی از تلفات دسته‌جمعی و ناگهانی ماهیان در شرایط بحرانی جلوگیری نمود.
5- استفاده از روش جایگزینی به‌جای کودهای شیمیایی در مزارع برنج و استفاده از کودهای طبیعی، به‌ویژه کودهای دامی که به‌طور سنّتی در مزارع برنج توزیع می‌شود.
لازم به ذکر است، کاربرد سموم دفع آفات و کودهای شیمیایی، آسیب‌های جبران‌ناپذیری بر سلامتی انسان‌ها و حیوان‌ها وارد ساخته که می‌توان به گستردگی بیماری‌های سرطان مری و معده در استان گیلان اشاره نمود.

نتیجه‌گیری
در مجموع، وضعیّت زیست‌محیطی تالاب بین‌المللی امیرکلایه به دلیل تهدیدهای زیست‌محیطی که اشاره گردید و عدم اختصاص بودجه، عدم پشتیبانی و حمایت کافی در ارائه امکانات و تجهیزات به منظور حفاظت، احیاء و بهره‌برداری بهینه از اکوسیستم تالاب، نیازمند توجّه بیشتر مسئولین امر می‌باشد.
پاسگاه حفاظتی امیرکلایه نیز فاقد واحد آزمایشگاهی جهت آزمایشات مختلف آب، سیستم گازکشی، قایق موتوری مسقّف، وسیله نقلیه خودرو، نقشه جدید و ... می‌باشد.
فراموش نکنیم که تداوم، پویایی و احیای همیشگی تالاب امیرکلایه مستلزم توجّه، دلسوزی، همکاری و همیاری تمامی مسئولین ذیربط و همه کسانی که است که حامی و طرفدار حفظ و بقای پدیده‌های طبیعی کشور هستند.
و کلام آخر این‌که، اهمیّت تالاب‌ها در کشور خشکی مانند ایران که آب در آن نعمت کمیابی است، بیشتر نمودار می‌گردد. ایران با وسعت زیاد و وجود انواع زیستگاه‌ها، نیاز به تالاب‌های سالم و پُربار دارد. ما برای بقای خود و آن‌چه که تمدّن امروز ایرانی می‌دانیم، نیاز به این محیط‌های زندگی‌ساز داریم و باید با حفاظت از آنان، تالاب‌ها را سالم‌تر، پُربارتر و پُرآب‌تر به آیندگان واگذار کنیم.

منابع
1- صدیق، مهرانگیز، 1380، تالاب امیرکلایه لاهیجان، جلسه و بحث کارشناسی، دانشگاه شهید چمران اهواز
2- فتاحی، علیرضا، 1380، امیرکلایه نیازمند یاری است، اداره حفاظت محیط زیست لاهیجان
3- فصلنامه علمی سازمان حفاظت محیط زیست، جلد نهم، شماره سوم، سال 1376
4- آمار سرشماری پرندگان تالاب امیرکلایه، 1385، اداره کل حفاظت محیط زیست گیلان
5- اطلاعات همکاران اداره حفاظت محیط زیست لاهیجان و با تشکّر از همکاری جناب آقایان مهندس مظلومی، رئیس محترم اداره حفاظت محیط زیست لاهیجان، مهندس جهش و مهندس فتاحی

• کارشناس اداره حفاظت محیط زیست لاهیجان

•• مجموعه مقالات نخستین همایش چشم‌انداز و چالش‌های توسعه لاهیجان، 15 آذر 1386