نيما فريد مجتهدی

توضيح تصوير: نمايی از قله سماموس، از نياکو.

غرض از اين نوشتار ارائه توضيحات و اشاره به يک نکته هرچند کوچک در مورد اشتباه در اعلام رقم ارتفاعی مرتفع‌ترين قله گيلان می‌باشد.
متاسفانه خيلی از نويسنده‌گان، فرهنگی‌يان، دست‌اندرکاران جغرافيای استان و مردم در زمينه ارتفاع واقعی سماموس و اين‌که کدام قله بلندترين قله گيلان است دچار اشتباه شده‌اند. همان‌طور که در ادامه خواهد آمد متاسفانه نه تنها در مطالب چاپ‌شده از دو دهه پيش، بلکه هم‌اکنون در منابع جديد نيز اين اشتباه تکرار می‌شود:

توضيح تصوير: جؤردشت. در سمت راست تصوير قله سماموس مشخص است.

1) در مجله گيله‌وا شماره 85 صفحه44 در مقاله «پاسخ به نقد مقاله گيل‌گمش-کهن‌ترين منظومه حماسی بشر» نويسنده محترم در پی‌نوشت شماره3 اين نوشتار می‌نويسند: «بلندترين قله کوه رشته‌های البرز در گيلان دلفک يا درفک نام دارد».

2) در واژه‌نامه گويش گيلکی به انضمام اصطلاحات و ضرب‌المثل‌های گيلکی، گردآوری و نگارش زنده‌ياد احمد مرعشی، صفحه 213، در توضيح واژه دلفک می‌نويسند: «دلفک، دورفک، درفک، دال‌فک يا دروک بلندترين کوه گيلان است»

3) در کتاب ارزشمند نام‌ها و نام‌دارهای گيلان چاپ گيلکان1370، صفحه240 نوشته روان‌شاد سرتيپ‌پور، محقق ارجمند در تعريف درفک آورده است: «درفک، دلفک نام يکی از بلندترين کوه‌های گيلان است با ارتفاع 3500 متر در بخش امارلو جانب شرقی سفيدرود».

4) در منبع جديدی هم‌چون سيمای فرهنگی ميراث فرهنگی گيلان، گردآوری و تدوين اداره کل آموزش انتشارات و توليدات فرهنگی سازمان ميراث فرهنگی کشور1380، که برای آشنايی با گيلان و مناطق ديدنی آن برای توريست‌ها و خواننده‌گان غيربومی چاپ شده اين اشتباه به چشم می‌خورد: «از قلل مهم و مرتفع اين رشته‌کوه می‌توان از کوه‌های دلفک يا درفک با ارتفاع حدود 3500 متر در شهرستان رودبار و قاتشکوه در املش با ارتفاع حدود 3000متر ياد کرد.»

توضيح تصوير: نمای سماموس از کولام داغوله. قله سماموس در زير قطعه ابر سپيد مشخص است.

توضيح تصوير: مسير صعود به قله سماموس از جبهه جنوب غربی.

5) در کتاب جامع و ارزشمند گيلان، گروه پژوهشگران ايران چاپ1375، در بخش سیمای طبيعی، ويژه‌گی‌های پيکرشناسی واحد کوهستانی از يک سو در صفحه77 «...در منطقه گيلان، مرتفع‌ترين قله بيش از 3250 متر (تالش شمالی) ارتفاع ندارد...»

6) در کتاب جغرافيای استان گيلان که اصولن وظيفه دارد دارد جغرافيای اين استان را به فرزندان اين منطقه معرفی نمايد، نيز متاسفانه در زمينه قلل مرتفع استان هيچ‌گونه اطلاعی ارائه نگرديده است.

7) در کتاب فرهنگ جغرافيای کوه‌های کشور، جلد اول، سازمان جغرافيای نيروهای مسلح، 1379، در اين کتاب نيز به عنوان يک منبع مرجع معتبر در مورد کوه‌های ايران، علی‌رغم نام بردن از بيشتر کوه‌های گيلان، نامی از کوه سماموس ديده نمی‌شود.

توضيح تصوير: نمای غروب خورشيد از فراز قله سماموس. دريای ابری که در پای سماموس می‌بينيد، نشان می‌دهد که آسمان آن روز گيلان ابری بود.

کدام مدرک سنديت دارد؟
در استان گيلان از لحاظ تقسيمات سياسی گذشته و فعلی دو رشته‌کوه موجود می‌باشد: 1) رشته‌کوه البرز 2) رشته‌کوه تالش، که به وسيله دره گسل سفيدرود از هم جدا شده‌اند. بنابراين از نظر اين‌که بلندترين قله استان گيلان کدام است بايد با توجه به مرزهای سياسی، نظری به ارتفاعات گيلان در تمام استان چه کوه‌های البرز و چه کوه‌های تالش بيندازيم.
به منظور دسترسی به واقعيات و تعيين رقم دقيق ارتفاع قلل مزبور، از نقشه‌های توپوگرافی (ارتفاعی) سازمان‌های جغرافيايی نيروهای مسلح و نقشه‌برداری کشور به عنوان متوليان تهيه نقشه‌های مرجع در کشور استفاده شده است.
(لازم به توضيح است، در نقشه‌های توپوگرافی، نقاط ارتفاعی سطح زمين به صورت خطوط منحنی نشان داده می‌شود. اين نقشه‌ها دقيق‌ترين نقشه‌های ارتفاعی در ايران می‌باشند.)
در نقشه 5000 :1 جواهرده [جؤرده]، سازمان جغرافيای نيروهای مسلح، ارتفاع قله سُماموس 3693متر آمده و در نقشه 25000 :1 جواهرده [جؤرده]، سازمان نقشه‌برداری کشور، 3703 آمده است.
برای انتخاب بين اين دو عدد ارتفاعی از قله سماموس در دو نقشه، ارتفاع 3703متر نقشه توپوگرافی سازمان نقشه‌برداری کشور به علت تهيه آن در سال‌های اخير و استفاده از دستگاه‌های مدرن ارتفاع‌ياب و مقياس بزرگ‌تر آن که نقاط ارتفاعی را دقيق‌تر نشان می‌دهد، ترجيح داده شده است.

توضيح تصوير: موقعيت سماموس برروی نقشه. چهار روستای عمده اطراف سماموس: جؤرده، جؤردشت، جنت‌رودبار و پرچ‌کو.

بلندترين قله و ارتفاع موجود در استان گيلان، قله سماموس (سماموز) با ارتفاع 3703متر و عرض ˚36 و 50 دقيقه شمالی و طول ˚50 و 23 دقيقه شرقی در شرقی‌ترين قسمت استان (هم‌مرز با استان مازندران) در شهرستان رودسر قرار دارد و روستاهای جواهرده [جؤرده] (رامسر)، جنت‌رودبار، چورتی (سادات‌شهر)، جواهردشت [جؤردشت] (کلاچای)، کاک‌رود و پرچ‌کوه (رحيم‌آباد) واقع شده است.

سماموس (يا سماموز) دارای دو قله به نام‌های «کوچ ِ سماموس» و «پيل ِ سماموس» می‌باشد که در نقشه توپوگرافی به ترتيب به نام‌های سماموس و آستانه‌سماموس نشان داده شده است. ارتفاع قله «پيل سماموس» 3703متر و «کوچ سماموس» 3055متر می‌باشد.
قله دلفک نيز با ارتفاع 2714متر در محدوده شهرستان رودبار، بخش رحمت‌آباد و بلوکات، دهستان دشتويل و در 27کيلومتری شمال شرقی مرکز شهرستان رودبار واقع شده است. دلفک شامل رشته‌ای به طول 8 کيلومتر است، در جهت جنوب شرقی-شمال غربی امتداد يافته و دارای چندين قله می‌باشد که در قسمت شمال آن يلاق درفک واقع شده است.