اغلب نشریات كشور، به ویژه نشریات ادبی و فرهنگی از گذشته تاكنون، صفحه یا صفحاتی برای چاپ داستان در نظر می گیرند. داستان های بلند و رمان ها، در گذشته اغلب به صورت پاورقی در مطبوعات منتشر می شدند. «حسینقلی مستعان» و «جواد فاضل»، دو داستان نویسی هستند كه پرچمدار پاورقی نویسی در ایران اند. آنان از پركارترین ها در این عرصه بوده و در ارتقاء و گسترش فرهنگ داستانی كشور در بین تمامی اقشار جامعه نقش بسزایی داشته اند.

یكی از روش های نشریات برای جذب خواننده، انتشار داستان در صفحات ثابت بود. داستان های دنباله دار كه به پاورقی معروفند؛ به خاطر پسند عموم مردم، مورد توجه ارباب جراید قرار می گرفتند. این رویكرد به گونه ای بود كه نوعی از ادبیات را كه به «ادبیات عامه پسند» معروف است را در ایران پایه گذاری كرد. اصلی ترین مشخصه آن داستان ها را می توان خوانش ساده و سهل، گرایش شدید به محتوا، درونمایه اغلب عاشقانه - در نازل ترین و عامیانه ترین شكل خود- پیرنگ های غیرفنی و ساختمان سست و پایان های خوش آن ها دانست. داستان های كوتاه نیز مورد اقبال مردم قرار می گرفتند و اغلب به خاطر كوتاهی شان در یک یا دو یا چند شماره جریده به چاپ می رسیدند.

چاپ داستان در اراک، با پیشینه صد ساله در انتشار مطبوعات، با فراز و نشیب هایی همراه بوده است. اغلب نشریات اراک از گذشته تاكنون، به خاطر حجم اندک صفحات، به چاپ داستان هایی با حجم كم پرداخته اند و سنت پاورقی نویسی كمتر رواج داشته است.

 پیش از انقلاب

- هفته نامه «نامه عراق»، با مدیر مسؤولی و صاحب امتیازی «باقر موسوی» كه از اسفند سال 1312 شمسی انتشار خود را آغاز نمود و در سال 1317 به «نامه اراک» تغییر نام داد؛ یكی از قدیمی ترین نشریاتی است كه برای اولین بار در اراک به چاپ داستان اقدام كرد؛ حتی پاورقی نویس مشهور، حسینقلی مستعان، داستانی به نام «گوهر» را در چند شماره آن در سال 1315 منتشر كرد. داستان نویسان دیگری نیز در نامه عراق و نامه اراک قلمزنی كرده اند. داستان هایی از قدیمی ترین داستان نویس اراک، «سید جمال الدین عراقی زاده» در نامه عراق منتشر شد. داستان بلند «ناهید» در سال 1314 از شماره 161 تا 165 در پنج شماره پیاپی در آن هفته نامه به چاپ رسید و داستان كوتاهی نیز از او به نام «آدمكش» در سال 1316 از شماره 439 تا 442 در چهار شماره همان جریده منتشر شد.

از «محمد حجازی» پاورقی نویس مشهور دیگر نیز در سال 1317 از شماره 534 تا 540 داستان «بابا كوهی» در نامه عراق به چاپ رسید. «احمد ناظرزاده كرمانی» نیز با داستان های كوتاه «دو همدم» (نامه عراق، شماره 372، سال 1315) و «صدای زری» (نامه اراک، شماره های 1566- 1564، سال 1337) و «كارت عوضی» (نامه اراک، شماره 1567، سال 1337) با مطبوعات اراک همكاری داشته است.

داستان های «خطای عشق» از «محمد مرتضوی» در سال 1315 در شماره 372 نامه عراق، «با همنشینان بد» از «حسین شاه زیدی» در سال 1317 در شماره های 543 تا 558 نامه عراق، «فداكاری» از «حسین احمدی» در سال 1317 در شماره 559 نامه عراق، «دخمه مرگ» از «محمدحسین میمندی نژاد» در سال 1328 در شماره 1351 نامه اراک، «كاروان زندگی» از «فریدون عاصمی» در سال 1344 در شماره های 1915 تا 1929 نامه اراک، «افسانه ای از یاد رفته» از «محمود هوشمند» در سال 1345 در شماره 1998، «سبیل نازک من» از «خسرو شاهانی» در سال 1346 در شماره های  2072 تا 2080 نامه اراک، «براتعلی هم تهرانی شد» از «مصطفی سادات شكرایی» در سال 1348 در شماره 2126، «تا یک قدمی جهنم» از «عباس پهلوان» در سال 1348 در شماره های 2147 تا 2148 نامه اراک، «قبولی با نذر و نیاز» از «سجادی قائم مقامی» در سال 1353 در شماره 2376، «آتش به جان شمع افتد» از «شیما» (نام مستعار) در سال 1353 در شماره های 2383 تا 2386 نامه اراک، منتشر شدند.

داستان های «آقای شبانگاه» در شماره های 2264 تا 2265، «سكه پنج ریالی» در شماره 2266 و «مجسمه فردوسی» در شماره 2267 در سال 1351 از «ابوتراب جلی» در نامه اراک به چاپ رسید. داستان «فریب» در شماره های 1863 تا 1865 در سال 1343 و مجموعه ای از نوزده داستان كوتاه با نام «قصه ها و غصه ها» در شماره های 1908 تا 1926 در سال 1344 از «سیدمحمود قمی» در نامه اراک به چاپ رسید. «سید علی نجفی زاده» یكی از پركارترین ها در انتشار داستان كوتاه در سال های پیش از انقلاب اسلامی در نشریات اراک است. در سال 1344، چهار داستان كوتاه از او به نام های «كجاوه» (شماره 1923)، «دیوانه» (شماره 1931)، «نقاش» (شماره 1950)، «قصه اسكناس» (شماره های 1951 تا 1953) در نامه اراک منتشر شده است.

در سال 1345، یک داستان با نام «بی گناه» (شماره 1990) و در سال 1346، چهار داستان با نام های «دیو حسد» (شماره 2008)، «زمستان آن سال» (شماره 2035)، «دل های شكسته» (شماره 2040)، «قلک شكسته» (شماره 2051) و در سال 1349 دو داستان «بازی تقدیر» (شماره 2183)، «زن های محله» (شماره 2188) و در سال 1350 یک داستان با نام «عشق و جوانی» (شماره های 2234 تا 2237) و در سال 1351 یک داستان با نام «تو تنها عشق منی» (شماره 2286) از نجفی زاده در نامه اراک به چاپ رسیده است.

- هفته نامه «سمنگان اراک»، با مدیر مسؤولی و صاحب امتیازی «حسین محسنی سجادی»، یكی دیگر از نشریاتی است كه در آن داستانی به چاپ رسیده است. نگارنده به تمامی شماره های آن نشریه دسترسی نیافت و تنها یک داستان كوتاه در آن یافت؛ داستانی از «رضاقلی قائم مقامی» با نام «سرنوشت خون آلود دهكده حاجی آباد» كه در سال 1320 در سمنگان اراک به چاپ رسیده است.

به نظر می رسد جراید دیگری نیز، هرچند به صورت كم رنگ، در سال های قبل از انقلاب اسلامی در اراک به چاپ داستان گرایش داشته اند. متأسفانه به دلیل بی توجهی به حفظ و نگهداری مطبوعات منتشره در آن سال ها و عدم دسترسی نگارنده به آن جراید - علی رغم تلاش های بسیار و جستجوهای فراوان- امكان ارائه فهرست كاملی از داستان های چاپ شده در تمام نشریات در آن سال ها، ممكن و میسر نشد.

 پس از انقلاب

نشریات در سال های پس از انقلاب اسلامی، صفحات ثابتی برای داستان نداشته اند و سنت پاورقی نویسی و داستان دنبال دار نیز فراموش شده است. اغلب نشریات اراک، صفحه ای را به مطالب ادبی و هنری اختصاص می دهند؛ اما كمتر شاهد انتشار داستان در این صفحات بوده ایم. به كارنامه نشر داستان در مطبوعات اراک تا پایان سال 1381 می پردازیم.

- هفته نامه «نوید»، با انتشار حدود سی داستان كوتاه، از نشریاتی است كه بیشترین تعداد داستان در آن به چاپ رسیده است. در آن نشریه داستان هایی از: فاطمه یوسفی، محسن ولیئی، فریده وناییان، لیدا نصریان، حمید نظیری آستانه، زهرا مقدسی، میترا كاظمی، زهرا كاظمی، هادی گلزاده، یاشار قهرمانی، اعظم علی محمدی، حمیدرضا سنجری، محسن تاج آباد، ابوالفضل باقری، ابوالحسن امیری، كامبیز امامی، جواد ابوالمعصومی و نگارنده، به چاپ رسید.

- گاهنامه «آوای ققنوس» كه به همت عده ای از دانشجویان باانگیزه و مشتاق ادبیات در دانشگاه آزاد اسلامی اراک مدیریت می شد؛ یكی از نشریاتی بود كه به صورت جدی به شعر و داستان می پرداخت و به عنوان «برترین نشریه دانشجویی» نیز شناخته شد. در آن نشریه آثار خلاقه شعر و داستان و مقالات ادبی منتشر می شد. در حدود بیست داستان كوتاه در آن منتشر شد. داستان هایی از: حسن واعظی، حسین نومرادی، زهرا نوری، مزدک علی نظری، محبوبه میرقدیری، هادی میرزانژاد موحد، روح الله مهدی پور عمرانی، مسعود مرادی باستانی، علی مدنی، رضا لعلی، رضوان كریمی، شهروز علی محمدی، عباس شفق، مهدی خادمی، نیلوفر تگرگی، كیوان باژن، كیوان اسماعیلی ساراب، محبوبه آب برین و نگارنده.

- هفته نامه «سرچشمه» از اولین شماره اش در سال 1377، به داستان نویسی روی آورد و در دوره كوتاهی از انتشار، داستان های زیادی منتشر كرد و به سنت پاورقی نویسی بازگشت. در این نشریه در حدود یازده داستان از: جمشید صداقت نژاد، پوریا محمودی زاده، گلناز مشفقی، حمیدرضا مسعودی، احمد محققی، علیرضا كاكایی، علی فرخ مهر، مجید غلامی و نگارنده، به چاپ رسید.

- هفته نامه «شهاب» از نشریات دیگری است كه در صفحه ویژه ادبی و هنری اش داستان هایی به چاپ رسیده است. در حدود یازده داستان از داستان نویسانی به نام: آزاده نجفی، زهرا قره داغی، رقیه قدرتی، علی فرخ مهر، سامان عبدالرضایی، س.ع حسینی، محسن تاج آباد و منصور باغبانی در آن منتشر شد.

- هفته نامه «راوی»، پس از انتشار چهارده شماره، صفحه ثابتی به نام «داستان راوی» برای علاقه مندان داستان در نظر گرفت و حدود هشت داستان از: رمضان یاحقی، محمدرضا محرابیان، كامران شیرازی، علیرضا زارعی، فاطمه السادات حسینی و فرشته بزرگی، به چاپ رساند.

- هفته نامه «لاله سرخ» نیز همیشه صفحه یا ستونی را به مطالب ادبی و فرهنگی اختصاص می داد و حدود هشت داستان از: حسین نومرادی، مجید گودرزی، شیرین پرهیزگار، جمشید بهرامی و نگارنده، منتشر كرد.

نگارنده، پس از كنكاش و جستجوهای محققانه در چگونگی انتشار آثار داستانی در مطبوعات اراک، به نتایجی رسیده كه به طور خلاصه موارد را عنوان می نماید؛ باشد تا سردبیران و مدیران مسؤول نشریات اراک با دقت در آن ها وضعیت بسامان و شایسته ای را پیش روی نویسندگان و خوانندگان متصور نمایند:

1. داستان، به مثابه هنری تأثیرگذار و شورانگیز به زندگی تنوع می بخشد و به خاطر ماهیت تخیلی، قدرت تخیل خواننده را افزایش می دهد و قادر است به خاطر جذابیت، مخاطبان زیادی را برای نشریات ایجاد كند.

2. تأثیر اجتماعی یک داستان، بسیار بیشتر و كاراتر از مقالات و مطالب دیگر است؛ متأسفانه در مطبوعات اراک كمتر به این اصل مهم توجه می شود.

3. تجربه، نشان داده برای به دست آوردن خوانندگان ثابت برای نشریه، پاورقی نویسی و داستان های دنباله دار، یكی از بهترین روش های ممكن در دنیای مطبوعات است.

4. داستان نویسان جوان، برای شناخته شدن و شكوفایی استعدادهای نهفته، به فضایی برای ارائه آثار نیازمندند؛ مطبوعات بهترین فضا را برای آنان ایجاد می كنند.

 در این رابطه: اولین داستان نویس اراک چه کسی بود؟

                   وضعیت داستان‌نویسی در استان مركزی

                   روایاتی از رویدادهای تاریخی اراک

                   کتاب بزرگان اراک منتشر شد

                   قصه ای كوتاه از زندگی پروفسور حسابی

                   مهاجرانی، مزدک، میرقدیری در یک مجموعه