|
|
|
|
|||||||||||
ميراث معنوی؛ رازی نهفته در گردشگری گيلان رضا علیزاده گيلان ـ اين سرزمين هميشه سبز با رودها، جنگل‌ها، كوه‌هاي ستبر و پررمز و راز و همه زيبايی‌هاي سحرانگيزش ـ هميشه و همه‌گاه ميل گردشگري را در خود جاي داده است. اعجاز مسحوركننده اين سرزمين، اگرچه بيشتر از هرچيز وجه طبيعت‌گردي و دلبستگي به مظاهر طبيعي را در خود جاي داده است، اما آميختگي پيشينه تاريخي ـ باستاني گستره گيلان‌زمين در تلاقي با فرهنگ غني، سنن، آداب و آيين‌هاي ريشه‌دار، بي‌ترديد مي‌تواند گردشگري را در اين استان عمق بخشيده و بر تكثر و تنوع آن بيافزايد. با اين توضيح، جشنواره‌های سنتي و آيين‌هاي محلي ـ بومي كه يكي از عناصر ميراث معنوي محسوب مي‌شوند، همواره در گيلان از اهميت خاصي برخودار بوده و در موقعيت‌هاي زماني و مكاني، همواره به كمك گردشگري آمده و جايگاه ويژه‌ای به خود اختصاص داده‌اند. ترديدي وجود ندارد بيشتر آداب، رسوم و سنني كه از دل اين سرزمين رؤيايي برمي‌خيزد، ريشه‌هاي عميقي در شيوه‌هاي زندگي، فعاليت‌هاي روزمره و مناسبات اجتماعي در يك جامعه محلي دارد. چه بسي بتوان در برخي از انواع مراسمي كه در گيلان برگزار مي‌شود، نوعي ارتباط معنادار و به تعبيري ديگر، تعلق خاطر عميق ميان انسان و طبيعت را نيز جست‌وجو كرد. رمز و راز اين روابط پيچيده زماني چرخه جهت‌دار و درهم آميخته را به بار معنا مي‌نشاند كه انسان خود را وامدار طبيعت ديده و به تحسين و تمجيد او مي‌نشيند و چنين است كه آيين‌هاي شكرگزاري و سپاس با غلظت و بار معنايي و معنوي به انحاء مختلف در تقويم زماني گيلان‌زمين نقش مي‌بندد و همه سال در زمان مقرر، ميراث‌داران اين سنن ديرپا، نسل آينده را به اهميت و در عين حال بقاء و استمرار همه اين داشته‌ها متوجه مي‌سازند. اما از منظر گردشگري، آيين‌ها و جشنواره‌هاي محلي جلوه و ارزش‌هاي ديگري نيز به خود مي‌گيرند؛ با توضيح اين‌كه در ميل و نياز متنوع گردشگران نوعي كشش و پي‌جويي اصالت‌هاي ريشه‌دار در سرزمين‌هاي دوردست، همه‌گاه وجود داشته و بر همين اساس گاه برخي گردشگران با به جان خريدن برخي مصائب و مشكلات پيش رو، وارد مناطق بومي و محلي شده تا از نزديك شاهد رويدادهاي سنتي و آيين‌هاي منحصر به فرد و خاص منطقه شوند. آن‌چه اين تجربه و شيوه از گردشگري در اقصي‌نقاط جهان به ما نشان مي‌دهد، نوعاً ورود به مناطق روستايي و خارج از محيط شهري بوده، چنان‌كه بيش از همه اين حضور چند روزه، آنان را ترغيب به اسكان و اقامت در مساكن روستايي، استفاده از انواع خوراكي‌ها، غذاها و نوشيدني‌هاي محلي و نيز قرار گرفتن به صورت كامل در فضاي ذهني يك زندگي روستايي با لمس همه واقعيت‌هاي موجود آن مي‌كند. عجين‌شدن اين حس و ميل با آن‌چه در روحيات و افكار بي‌پيرايه و بي‌آلايش دروني انسان روستايي مي‌گذرد، گذران اوقات در جوامع روستايي را جذاب‌تر و پايدارتر نگه مي‌دارد. اين بخش از گردشگري، زماني جذابيت دوچندان مي‌گيرد كه برخي سنن و آيين‌هاي محلي نيز به نمايش درآمده و گردشگران به درك فرصت‌هايي كه از بازآرايي همه زيبايي‌هاي نهفته در مناسبات اجتماعي روستايي خلق مي‌شود، در تقويم زماني گردشگران همه‌گاه پيش‌بيني شده و در زمان مقرر به موقعيت مورد نظر خود را رسانند. گيلان هميشه سبز در تنوع اقليمي و جغرافيايي خود كه تباري از قوميت‌هاي اصيل ايراني از گيل، ديلم و تات گرفته تا ترك، تالش و گالش را در خود جاي داده است، همه داشته‌هاي نهفته در ميراث معنوي را به قدر كفايت در خود داشته و در حفظ و پاسداشت آن هماره و در فراز و فرود تاريخ غني و در عين حال پرتلاطم آن كوشيده است. اما همه آن‌چه گذشت و آن‌چه رسيده است، به آينده كفايت نمي‌كند؛ پيچيدگي‌هاي كلاف زندگي آميخته به فنآوري‌هاي نوين امروزي و دلمشغولي‌هاي نسل امروز، قدري بار نگراني را در نگاه پاسداران و وارثان اصيل ارزش‌ها و اصالت‌ها با گذشت زمان مي‌افزايد. اين دلواپسي زماني نمايشي تلخ به خود مي‌گيرد كه پاي نهيد در "موزه ميراث روستايي گيلان" و راه باريك‌هاي منتهي‌شده به خانه‌ها و كلبه‌هاي روستايي را طي كرده و در اين گذر، حسرت و آه را در چشم نسل گذشته به نظاره نشينيد. به تجديد نشستن همه خاطرات گذشته و آن‌چه در ذهن اين نسل به يادگار نشسته، بي‌ترديد شنيدني و دلنشين است؛ از شب‌هاي كشتي گيله‌مردي گرفته تا لودگي‌هاي به دلهره نشسته شيطانك در پاي چوب بست پهلوان لافند بازي، از علم بندي‌ها و علم واچيني‌ها گرفته تا جشن عروس گولي، جشن خرمن، جشن انار همه و همه "روزگار سپري‌شده مردم سالخورده"1 اين سرزمين است كه هر از گاه به ياد مي‌آيد و به حسرت مي‌گذرد. با بهره‌مندي به آن‌چه تاكنون در اين مجال كوتاه گفته آمد و پيشينه ارزشمندي كه در زمينه آيين‌هاي محلي و سنتي گيلان به ذهن متبادر است و با توجه به توانمندي گردشگري اين سرزمين زرخيز، مي‌بايست آن‌گونه در نظام برنامه‌ريزي گردشگري تلاش نمود که با فرصت‌سازي و بهره‌مندي از تجربيات جهاني در تحريك گردشگران براي حضور در انواع مراسم آييني و بومي، ضمن اين‌كه اين‌گونه مراسم را به يك قابليت بالقوه براي گردشگري استان گیلان تبديل كرد، بر حفظ، تقويت و احيای مجدد آنان نيز كوشيد.
پی‌نوشت 1- "روزگار سپري‌شده مردم سالخورده"، عنوان كتابي است از محمود دولت‌آبادي
|
|||||||||||
|
|
|||||||||||
