در عظیم خلوت ِ من / Xalvat / از نگاه ِ ديگران / تاریخی / وجه تسمیهء بندر انزلی

http://waresh.net

چهارشنبه 17 آبان ماه سال 1385

وجه تسمیه بندر انزلی

بندر انزلی مهم‌ترین بندر شمالی ایران در 35 کیلومتری شمال غربی رشت قرار گرفته هرچند بسیاری از گردشگران هر سال از این بندر دیدار می کنند اما کمتر کسی می داند چرا این بندر سال های طولانی انزلی خوانده شده است. نخستین و شایع‌ترین وجه تسمیه بندر انزلی حاکی از آن است که دو برادر ترکمن به نام‌های غازان و انزان یا انزال به این ناحیه رفته و یکی از آنها بخشی از این منطقه را به نام خودش که به مرور زمان �انزلی� خوانده شد و دیگری در بخشی دیگر آنجا را به نام خودش �غازیان� ‌نامید. عده‌ای دیگر نام انزلی را از طایفه‌ای به نام �انزان�‌ مشتق می‌دانند و معتقدند که از روزگاران پیشین طایفه‌ای به نام �انزان�‌ به کنار دریای خزر کوچ و مقدمات ایجاد این شهر را فراهم کرده‌اند. همچنین عده‌ای معتقدند که �انزلی�، از کلمه نزول گرفته شده و منظور از آن ورود کشتی‌ها و مسافران به این مکان بوده است. نامگذاری دیگر حاکی از آن است که قشونی از عرب به منظور جنگ با بابک خرمدین از این ناحیه به طرف اردبیل می‌رفتند و فرمانده آنها وقتی به این محل رسید، برای استراحت به نفراتش گفت:‌ �انزل، یعنی فرود آیید به این ترتیب این کلمه بر این شهر و این مکان ماندگار شد.� معتمدان محلی در بندر انزلی معتقدند، روس‌ها انزلی را در واقع �زن زلی�، می‌نامند که به روسی قدیم به معنای �بمان� و �توقف کن� است که با معنی �انزل� فرود آی، یکی است. همچنین در متون گرجی، انزلی را �زنزلی� نوشته‌اند. صاحب‌نظران می‌گویند: �زنزلی�، به زبان گرجی به معنی �چشم‌تنگ� است و در حال حاضر شهری به نام �زنزلی�، در نزدیکی دلتای ولگا و آستاراخان شوروی سابق وجود دارد. همچنین معتقدند در گذشته، انزلی محل روییدن �لی�، و �سوف� بوده که هر دو از گیاهان کناردایی هستند. از این رو به این محل �هنزرلی�، می‌گفتند که به مرور زمان به انزلی تبدیل شده‌ است. برخی دیگر از صاحب‌نظران اعتقادات دیگری دارند و می‌گویند: �انزل = انزر = انجر = انگر� به معنی �لنگر�، است و این واژه صنعتی برای پهنه آبی که راه رشت را از طریق آب بر همه اراضی ساحلی صومعه‌سرا، نرگستان، ضیابر، گسکران و تولم به یکدیگر ارتباط می‌داد. وجه تسمیه این پهنه آبی امروزه، مرداب انزلی و تالاب انزلی نامیده می‌شود. همچنین این بندر دارای لنگرگاه‌های متعدد بوده است که ارتباط مردم ساحل‌نشین را با یکدیگر تسهیل می‌کرده است. این لنگرگاه‌ها را در گذشته �فرزه� می‌خواندند که در کتاب‌های ما به صورت �فرضه� ثبت شده است و نام �چهار فرضه� فعلی انزلی، از واژه �فرزه� مشتق شده است. پس از آن که �شهر انزلی�، به دلیل نزدیکی به آب به لنگرگاه تبدیل شد به مرور زمان نام �فرزه انزلی�، �آبادی انزلی�، و �شهر انزلی�، به بندر انزلی تغییر یافت. عده‌ای هم بر این باورند که �انزلی�، ابتدا �انزلیج� بوده و انزلیج به معنی اسکله است که جلو رودخانه برای پهلو گرفتن کرجی‌ها می‌ساختند. وجه تسمیه دیگر، در مورد اسم انزلی مربوط به واژه انزلوس است که در زبان یونانی یعنی تالاب و مرداب (زیرا انزلی بزرگترین مرداب دنیا را در اختیار دارد)حال چرا یونانی زیرا از دیرباز خارجی هابویژه روس ها و حتی قبل از آنها یونانی ها در انزلی حضور داشته وبه خاطر همین این واژه بعنوان اسم این شهر بکار گرفته شد. این واژه به زبان پهلوی تبدیل به �انزلج� و با توجه به �ی� نسبت الحاقی به آن، منسوب به مردم شده است و آن را انزلی می‌نامند. دیگر این که �انزل� تحریف شده �انشان� است. در زمان‌های قدیم، پارسی‌ها نام‌های ایالت‌های مهم را به مناطق کوچک دیگر می‌دادند. بعضی عقیده دارند که چون قوم کادوسیان با آریاییان پارسی روابط دوستانه داشتند به همین دلیل، آنها به افتخار کورش بزرگ، نام دروازه نواحی مسکونی خود را در دریای خزر به نام �انزان� یا �انشان� نامیدند و کلمه �انزلی�، تحریف شده انزان است. قبل از این که این محل �انزلی� نامیده شود، �گران تپه� نام داشت و پس از این که عده‌ای از اهالی �انزل� اطراف ارومیه برای مرزبانی به این محل آمدند، اینجا را به نام محل خود �انزل� نامیدند و بعدها �انزلی� شد.